Ev yapımı dezenfektan koronavirüsten koruyabilir mi?
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ilk koronavirüs vakasının Türkiye'de bir erkek hastada görüldüğünü açıkladı. Şimdi yapmamız gereken en önemli şey hayatımızı bazı tedbirler alarak düzene sokmak.
COVID-19, daha bilinen adıyla koronavirüs, Asya’dan başladığı yolculuğunda oldukça ilerledi. İş yerlerinin ve okulların kapanmasına neden olan, insanların sosyal ortamlarda bir araya gelmesini engelleyen, pek çok ülkede insanları evlerine kapatan bu korkunç virüs, eski karalar topluluğuna tarihte görülmemiş bir darbe indiriyor.
Çin’de yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınında 3 bin 161 kişi hayatını kaybederken, dünya genelinde ise bu sayı 4 bin 284'e yükseldi.
Global rakamlara baktığımızda Koronavirüs 119.132 kişiye bulaştı, 4.284 kişi öldü, 65.776 kişi iyileşti.
Şimdi yapmamız gereken en önemli şey hayatımızı bazı tedbirler alarak düzene sokmak. Koronavirüsten korunmak için ellerimizi yıkamamız, temastan kaçınmamız tavsiye ediliyor. Önceliğimiz su ve sabuna ulaşmak olmalı. Ellerinizi sabun ve su ile 20 saniye boyunca yıkamak, bu imkan yoksa alkol bazlı dezenfektan ile ellerinizi ovmak virüsleri öldürür. Öksüren veya hapşıran herkesle aranızda en az 1 metre mesafe bırakın.
Virüs her yerdeyse, nasıl korunacağız?
Toplu taşımaya binip inerken, market alışverişinden çıkarken, iş ve okul ortamında insanlarla bir aradayken her an su ve sabun bulmak mümkün değil.
El dezenfektanları, uzun zamandır hayatımızda, özellikle kış aylarında kullanma alışkanlığımız oluştu. Ancak Koronavirüs gibi bir tehlike söz konusuyken el dezenfektanlarını bulmak zorlaşırsa, fiyatları aşırı artarsa kendi çözümümüzü üretebilir miyiz?
El dezenfektanları gerçekten işe yarıyor mu?
Uzmanlar, doktorlar ve sağlık görevlileri, el dezenfektanlarına karşı şüpheyle yaklaşıyorlar. O isimlerden biri, uzun süre Afrika’da görev yapan, Kolombiya Üniversitesi Hemşirelik Okulu profesörü Elaine Larson. Temiz su ve sabun bulmanın zor olduğu Afrika ülkelerinde hastanelerde el dezenfektanını sağlık çalışanlarının yaptığını anlatan Larson, “Su ve sabuna ulaşabiliyorsanız dezenfektana ihtiyaç olduğunu düşünmüyorum” diyor.
Öncelik su ve sabun olmalı
Bazı araştırmalar, reklamlardaki iddiaların aksine, sadece su ve sabunun virüs, bakteri gibi oluşumlardan kurtulmanın en etkili yolu olduğunu ortaya koyuyor.
Öncelik su ve sabuna ulaşmak olmalı, el dezenfektanı kullanmak virüslere karşı tam bir koruma sağlamıyor, ellerimizi dezenfektan ile temizlediğimizde bile 20 saniye su ve sabunla yıkamayı göz ardı etmeyelim.
Ellerimizi su ve sabun ile yıkadıktan sonra el dezenfektanı kullanmak ise en etkili çözüm yolu olacaktır.
El dezenfektanını fazla kullanmamak gerekiyor
Mikroplara karşı efektif el dezenfektanlarının alkol içermesi öneriliyor. Alkol cilde zarar verebilir. Sürekli ellerimizi dezenfektanla temizlersek, alkolün tenimize verdiği zarar, oluşabilecek yaralar bu defa virüslerin bedenimize sızması için aralık kalmış kapılara dönüşebilir. Cildin tahriş olduğu bölgelere virüs ve bakterilerin yerleşmesi kolaylaşabilir.
Çok fazla el dezenfektanı kullanmamak, sadece çok acil durumlarda az miktarda sürmek, alkolün vereceği zararı engellemeye yetecektir.
Evde el dezenfektanı yapmak mümkün
El dezenfektanını, Koronavirüs gibi salgınlar sırasında bulmak zor olduğu kadar fiyatları da aşırı yükselebiliyor.
Evde dezenfektan yapmak ise son derece kolay.
Ancak öncesinde birkaç ipucuna dikkat etmeniz gerekiyor:
1- İşe yaraması için el dezenfektanının içinde en az %60 oranında alkol bulunmalı. Alkol oranının %95’e kadar çıkabileceğini de ekleyelim ancak bu kadar yüksek oranda kullanıldığında sadece virüsleri ve bakterileri öldürmekle kalmayıp ciltteki hücrelere zarar verebilir. Alkol içermeyen dezenfektan tarifleri ise amacına ulaşmayacaktır.
2- Evde dezenfektan yapımında kullanılması önerilen alkol çeşidi ise %91 oranında alkol içeren izopropil alkol veya etanoldür. Yanıcı ve keskin bir kokusu olan izopropil alkolü kullanırken dikkatli olmalısınız.
3- Cildi korumak için el dezenfektanının içine aloe vera jel veya gliserin ekleniyor. 2 ölçü izopropil alkole 1 ölçü aloe vera jel veya gliserin olarak öneriliyor. Malzemelerin hepsini eczanelerde bulabilirsiniz, erişimi oldukça kolay.
4- Ev yapımı el dezenfektanları uzun süre dayanmaz, en fazla birkaç hafta kullanabilirsiniz, dolayısıyla çok fazla yapmak mantıklı değil.
Dünya Sağlık Örgütü’nün el dezenfektanı formülü
Dünyanın dört bir yanında, özellikle su ve sabunun az bulunduğu Afrika gibi ülkelerde hastanelerde ve evlerde dezenfektan yapımı için Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarifi yayınlndı.
10 litre dezenfektan yapmak için 8 litre etanol (izopropil alkol), 400 ml hidrojen peroksit, 145 ml gliserin kullanılıyor.
Tüm malzemeler bir bidon içerisinde birleştirildikten sonra 10 litreye tamamlamak için kaynayıp soğutulmuş su ekleniyor. İyice karıştırıldıktan sonra kullanıma hazır hale geliyor.
Evde el dezenfektanı yapmanın sakıncaları
Dünya Sağlık Örgütü dahil, internette çok sayıda el dezenfektanı tarifi bulunuyor. Ancak sağlık kuruluşları bu tariflerin çok dikkatli yapılması gerektiği konusunda uyarıyorlar. Uzman sağlık çalışanları için yayınlanan bu tarifler doğru yapılmadığı taktirde zararlı bile olabilir.
Benzer şekilde yine doğru yapılmadığında el dezenfektanlarının işe yaramaması da söz konusu.
Alkolün seyreltilmesi dezenfektan yapımında kritik
Ev yapımı dezenfektanlarda kilit nokta alkol. Miktarın doğru ayarlanması gerekiyor. Çok fazla alkol cildi tahriş edebilir, az alkol ise dezenfekte etmekte yetersiz kalır.
Ayrıca evde kullanılan malzemelerin de steril olması gerekiyor.
Önce sabun...
Her tür virüs, bakteri ve mikroplara karşı en etkili çözüm sabundur. Sadece Koronavirüs gibi salgınlara değil, ishale neden olabilen bakterilerin vücuda yerleşmesini engellemek, parazitlere karşı korunmak için de sabun kullanılmalı. Ayrıca sabun, el dezenfektanlarının yetersiz kaldığı zirai ilaç kalıntıları ve bazı ağır metallerin de temizlenmesini sağlıyor.
Sadece su bile etkili
Dezenfektan yok, sabun yok, su varsa yeterli... Ellerinizi suyu altında tutarak ve kağıt peçete ile silerek bile çok sayıda virüs ve bakteriden kurtulabilirsiniz. Elleriniz çok kirliyse el dezenfektanı kullanmanın yararı olmayacaktır, dezenfektan temizleyici değil antibakteriyeldir.
Avrupa el yıkama konusunda sınıfta kaldı
Statista'nın araştırmasına göre; Avrupa'daki birçok ülke tuvalet çıkışlarında el yıkama konusunda sınıfta kaldı. Tuvaletten çıktıktan sonra elini sabunla yıkayan ülkeler sıralamasında Türkiye yüzde 94'lük oranla 2'nci sırada. El yıkama alışkanlığı sıralamasında 1'inci olan ülke ise yüzde 96 ile Bosna Hersek. Araştırmaya göre; ellerini en az yıkayan ülkelerar yüzde 50'lik oranla Hollandalılar. Hollandalıların sadece yüzde 50'si tuvaletten çıktıktan sonra ellerini yıkıyor. Bu oranı yüzde 57 ile koronavirüsün Avrupa'daki merkez üssü İtalya takip ediyor.
