Eyvah gece birileri dolaşıyor! Uyurgezerlik nedir?

Somnambulizm ya da halk diliyle bildiğimiz uyurgezerlik, derin uyku esnasında ortaya çıkan uykuda yürüme veya karmaşık davranışlara sebep olan davranış bozukluğudur. Sıradan bir uyku bozukluğu olarak düşünülse de önemli sonuçlara yol açabilir. Çocuklarda yetişkinlere göre daha yaygın görülür. Yapılan çalışmalara göre yetişkinlerdeki prevalans %4’lerde seyretmekte. Genetik etkisi olmakla beraber aile öyküsü olanlarda daha yaygındır. Uyurgezerlik atağı kazalara, kazaların sonucunda ise yaralanmalara neden olabilir. 

Uyurgezerlik Uyku Bozukluğu mudur?

Evet, uyurgezerlik parasomnia adı verilen bir uyku bozukluğudur. Parasomni, uyku ve uyanıklık arasında sınır oluşturur ve ataklar sırasında anormal davranışlar gözlemlenir. Uyurgezerlik genelde derin uyku olarak bilinen uykunun 3. evresinde gerçekleşir. 

Uyurgezerlik Belirtileri Nelerdir?

Uyurgezerlik yalnızca uykuda yürümek anlamına gelmez. Diğer eylemler de meydana gelebilir. Bazen uyurgezer olan kişide boş bir bakış bazen ise cam gibi gözler görmek mümkün. Ya da giyinme, bir şeyler taşıma, cinsel eylemde bulunma, evin herhangi bir yerine idrar yapma gözlemlenebilir. 

Uyurgezerlik birkaç saniye yada yarım saat sürebilir. Ancak genelde 10 dakikadan kısa sürmektedir. Uyurgezer kişi kendi yatağına dönüp yeniden uykuya dalabilir ya da henüz yataktan çıkmamışken kafası karışmış olabilir. 

Uyurgezerlikte gözlemlenen en önemli belirtilerden biri de kişinin uyandığında neredeyse hiçbir şey hatırlamıyor olmasıdır. Genelde o an yaşananları aile bireylerinden öğrenirler.

Uyurgezerlik Tehlikeli midir?

Uyurgezer kişi yürürken takılıp düşerse veya bir yere çarparsa yaralanma ile karşı karşıya gelebilir. Yapılan araştırmaların sonucunda uyurgezer olan kişilerde gündüz aşırı uyku hali ve uykusuzluk semptomların yüksek olduğu görülmüştür. Ancak bu sorunların gerçek bir rahatsızlıktan mı yoksa uyurgezerlikten mi kaynaklı olduğu hala bilinmiyor.

Uyurgezer olan kişinin yatak partneri ya da oda arkadaşları için de bazı sonuçlar ortaya çıkabilir. Örneğin uykuları kesilebilir ya da uyurgezer kişinin atağı sırasındaki davranışlardan olumsuz etkilenebilirler. 

Uyurgezerliğin Nedeni Nedir?

Uyku uzmanları, uyurgezerliğin normal bir durum olduğunu ve uyku sırasında fiziksel aktiviteyi tetikleyecek şekilde kısmen uyanmanın gerçekleştiğini belirtiyorlar.

Kısmi uyanmayı etkileyen faktörler aşağıda sıralanmıştır.

• Genetik

Yapılan çalışmalara göre ebeveynlerden birinde uyurgezerlik öyküsü varsa çocukların %47’si, ikisinde varsa çocukların %61’i uyurgezer.

• Uyku Eksikliği

Uyku yoksunluğu yaşanan dönemin arkasından gelen derin uykuda uzun süre kalmak, yüksek uyurgezer riski ile ilişkilendiriliyor.

• İlaç Kullanımı

Sakinleştirici etkisi gösteren medikal ilaçlar, uyurgezerlik riskini artırabiliyor.

• Alkol Kullanımı

Akşam alkol tüketimi uyku evresinde dengesizlik yaratabiliyor.

• Beyin Hasarları

Ensefalopati gibi beyni etkileyen durumlar uyurgezerlik için risk faktörü.

•  Yüksek Ateş

Çocuklarda görülen yüksek ateş uyurgezerlik riskini artırıyor.

• Uyku Apnesi

Hava yolunda tıkanıklık ya da uyku esnasında nefesteki kesintiler de uyurgezerliğin nedenleri arasında.

• Stres

Çeşitli stres nedenleri uyurgezerlik eğilimini artırabiliyor. Huzursuz edici bir yerde uykuya dalmak, uyurgezerlik ihtimalini yüksek oranda artırıyor. 

Uyurgezerlik Tedavi Edilir mi?

Uyurgezerliğin tedavisi hastanın yaşına, atakların sıklığına ve ne kadar tehlikeli olduğuna göre değişmekte. Özel bir tedavi planı için doktora danışmakta fayda var. 

Çoğu uyurgezerlik, uyuyan ve etrafındakiler için risk oluşturmadığı için bir tedavi gerektirmez. Ancak bazı kişiler için gerekebilir ve özel terapilerle kendi kendine çözülür. 

Uyurgezerliğin tedavi planına dahil edilebilecek yaklaşımlar aşağıda sıralanmıştır.

• Riskleri ortadan kaldırın.

Keskin cisimleri ve silahları erişilemez yerlere kaldırın. Kapı ve pencereleri kilitleyin. Takılıp düşmeye neden olabilecek riskleri ortadan kaldırın. Harekete duyarlı sensörlü ışıkları evinize taktırın. Gerekirse yataktan kalktığınızda çalacak bir alarm düzeneği kurun. 

• Altta yatan nedene odaklanın. 

Uyurgezerlik herhangi bir hastalığa bağlı ise bu durumu tedavi edin. Kullandığınız herhangi bir ilaca bağlı ise doktorunuzla iletişim kurun. 

• Atak saatini tespit edin.

Uyurgezerlik genelde her gece aynı saatte yaşanır. Oda arkadaşınızın bu saatten önce uyanması uyurgezerliği durdurmaya yardımcı olabilir. 

• Uyku hijyenini takip edin.

Yatma saatine yakın kafein ya da alkol almak, uyku sorunlarına neden olabilir. Uyku pozisyonuna uygun bir yatak tercih etmekte fayda var.

• Bilişsel Davranışçı Terapi

Bilişsel davranışçı terapi, olumsuz eylem ve düşüncelerine karşı koymaya yardımcı olur. Uykunun iyileşmesini destekler, stres ve kaygının azalmasını sağlar.

• İlaç Tedavisi

Diğer tedavi yöntemleri etkili olmadığı durumda ilaçlardan destek alınabilir. Reçeteli ya da reçetesiz bir ilaç kullanmadan önce mutlaka uzmana danışın.

 Uyurgezer Bir Kişi Uyandırılmalı mı?

Uzmanlar, uyurgezerlik sırasında kişiye sarsıcı davranışlar uygulanmaması gerektiğini söylüyor. Kişiler o an durumlarının farkında olmadığından sarsıcı hareketler korkuya veya öfkeye neden olabilir. 

Mümkünse uyurgezer kişiyi olası risklerden koruyarak nazik bir şekilde yatağa yönlendirin. Uyandığında yüksek olasılıkla yönünü ve nerede olduğunu şaşıracağının bilincinde olun.