Diyetlerin büyük destekçisi sirke nedir?

Yağ yaktığı söylentisiyle her daim popülerliğini koruyan sirkenin tarihinden yararlarına sizin için derledik.

Sirke, fermantasyon edilebilen çeşitli karbonhidrat kaynaklarından yapılan, asetik asit ve sudan meydana gelen fermente bir sıvıdır. Sirke, "ekşi şarap" anlamına gelen Fransızca vin ve aigre sözcüklerinden türetilmiştir. Elma ve üzüm en çok kullanılan kaynaklar arasındadır.  Ayrıca yulaf veya arpa maltından elde edilen malt sirkesi ve endüstriyel tahıl alkolünden yapılan beyaz sirke bulunmaktadır. Buna ek olarak pirinç, meyve ve bira gibi çeşitli malzemelerden elde edilen sirke türleri de bulunmaktadır. Doğal gıda şekerleri, karbonhidrattaki maya tarafından alkole fermente edilir. Acetobacter gibi asetik asit bakterileri daha sonra alkolü asetik aside dönüştürür.

Sirke birçok farklı alanda kullanılmaktadır. Sirkenin en yaygın kullanımı yemek pişirme ve salata soslarıdır. Buna ek olarak sirke, mayonez, ketçap ve hardal gibi çeşitli soslarda kullanılan bir bileşendir. Sirke ayrıca evi temizliğinde, kişisel bakım ürünleri yapımında ve yabani otlardan ve haşerelerden kurtulmak amacıyla kullanılmaktadır.  Aynı zamanda da tarih boyunca birçok hastalığın tedavisinde çok çeşitli amaçlarla kullanılmıştır. 

Sirke Kullanımının Tarihi Nedir?

Sirke yapımına ve kullanımına ait ortaya çıkan ilk belgeli kanıt, MÖ 3000 yıllarında eski Babillilere aittir. Sirke yapımında ilk olarak incir, bira ve hurmadan yapılmıştır. Elde edilen sirkeyi hem yemek hem de tıbbi amaçlarla kullanmışlardır. 

Ortaçağın sonlarında, Avrupa'da sirke üretimi daha profesyonelleşmeye başlamış ve malt sirkesi ilk olarak İngiltere’de gelişmeye başlamıştır. 

Sirke üretimi, hızlı sanayileşme ve bilimsel analizler de dahil olmak üzere 19. yüzyılda birkaç büyük gelişme yaşamıştır. Baden Krallığı'ndaki Karl Sebastian Schützenbach, 1823'te sirke üretimi için ilk büyük ölçekli endüstriyel süreci tasarlamıştır. 

İnsanlar tarih boyunca sirkeyi mutfakta ve tıbbi amaçlarla kullanmışlardır. Doktorlar ve doğal şifacılar sirkeyi, solunum yolu enfeksiyonu ve mide rahatsızlığı gibi birçok hastalığı tedavi etmek için kullanmıştır. Hipokrat, 2400 yıl önce yaraları, öksürükleri ve soğuk algınlığını iyileştirmek için sirkeyi tavsiye etmiştir. 1348 yılında bir veba salgını sırasında, ünlü İtalyan doktor Tommaso Del Garbo, enfeksiyondan korunmak için insanlara ellerini, yüzlerini ve ağızlarını sirke ile yıkamalarını tavsiye etmiştir. 

Tarihte sirkenin mutfakta kullanımı yiyecekleri korumayı ve tatlandırmayı içermektedir. Sirkenin gıda koruma özellikleri, eski Babilliler, Mısırlılar, Romalılar ve İbraniler tarafından, üzüm suyunu çok uzun süre dışarıda tesadüfen unutan bir kişi tarafından, şarap yapımında kullanılan bir ürünü olarak bulunmuştur. 

Sirke Faydaları Nelerdir?

Sirkenin vücuda sağladığı faydalar aşağıda listelenmiştir.

•  Kan şekerini düzenlemeye yardımcı olur.

Sirkenin insülin duyarlılığını iyileştirerek, vücutta antihiperglisemik etkiye sahip gibi bilinmektedir. Bu etki, insülin direnci bulunan kişilerde daha fazla görülmektedir.Yapılan araştırmalar, yemekten sonra sirke tüketmenin hem insülin seviyelerini hem de kan şekerini düşürebileceğini açıklamaktadır.

• Cilt Sağlığını olumlu etkiler.

Elma sirkesi, egzama ve kuru cilt gibi cilt problemleri için kullanılan popüler bir tedavi yöntemidir. 

Cilt doğası gereği hafif asidiktir. Topikal elma sirkesi cildin doğal pH'ını yeniden kontrol altına almaya ve koruyucu cilt bariyerini güçlendirmeye yardımcı olmaktadır. Ayrıca cilt enfeksiyonları ile yanık tedavisinde kullanılan etkili bir topikal tedavi yöntemidir. 

• Kilo Kaybına Yardımcı Olur.

Yapılan çalışmalar, sirkenin tokluk hissini artırabileceğini ve buna bağlı olarak da daha az kalori almaya ve kilo vermeye yardımcı olabileceğini ortaya koymaktadır. 

Elma sirkesi ayrıca, tokluğu artırarak, kan şekerini insülini düşürerek kilo kaybına yardımcı olmaktadır.

• Kalp Sağlığını iyileştirir.

Yüksek trigliserit seviyeleri, artan kalp hastalığı, kalp krizi ve felç riski ile ilişkilidir. Sirkenin ise trigliserit seviyelerini düşürdüğü kanıtlanmıştır. Ayrıca, araştırmalarda sirkenin yüksek tansiyonun önlenmesine de yardımcı olabileceği görülmüştür. 

• Sindirim sistemini destekler.

Balzamik sirkenin etken maddesi asetik asittir. Bu asit, sindirime yardımcı olan probiyotik bakteriler içermektedir.

Asetik asit, genel bağışıklık fonksiyonunu iyileştirirken, bağırsak sağlığına ve sindirime yardımcı olabilecek probiyotikler içerir.

• Zararlı bakterileri öldürülmesine yardımcı olmaktadır.

Sirke, mikropları ve diğer enfeksiyonları ortadan kaldırmaya yardımcı olabilmektedir.

Sirkedeki ana madde olan asetik asit, zararlı bakterilerin öldürülmelerini ve çoğalmalarını önlemeye yardımcı olmaktadır. Bu özelliği ile çok uzun yıllardan beri dezenfektan ve doğal koruyucu olarak kullanılmaktadır. 

Aynı zamanda sirke bir gıda koruyucusudur. Araştırmalar, çeşitli bakterilerin yiyeceklerin içinde büyümesini ve bozulmasını engellediğini göstermektedir.

• Kolesterol seviyelerini düşürmeye yardımcıdır.

Sirke, LDL kolesterol parçacıklarının oksitlenmesini önleyerek LDL kolesterol seviyelerini ve kolesterolü düşürmeye yardımcı olabilen klorojenik asit adı verilen bir antioksidan içermektedir.

Sirke Çeşitleri Nelerdir?

Birçok farklı sirke çeşidi bulunmaktadır. Bunlardan bazıları aşağıda listelenmiştir.

Balzamik sirke: Balzamik sirke, İtalya’ya özgü bir sirke çeşididir.  Berzemino ve beyaz trebbiano adı verilen üzüm türlerinden elde edilmektedir. Geleneksel yöntemlerle elde edilen balsamik sirke, preslenmiş üzümlerin meşe ve kirazdan yapılmış fıçılarda yıllandırılmasıyla yapılır. 

Malt sirkesi: Malt sirkesi, arpa bazlı biradan elde edilen koyu ve yumuşak  bir tada sahip sirke çeşididir.

Pirinç sirkesi: Pirinç sirkesi, fermente edilmiş pirinç şarabından elde edilmektedir. Hafif tatlı bir tada sahiptir ve Asya mutfağında yaygın olarak kullanılmaktadır. Çeşitli soslara, turşulara veya salamura sebzelere eklenerek tüketilebilmektedir.

Elma sirkesi: En yaygın olarak kullanılan sirke çeşitlerindendir. Elma sirkesi, fermente elma suyundan elde edilir. Yiyecekleri tatlandırmak ve korumak amacıyla kullanılabilmektedir. 

Üzüm sirkesi: Üzümün sap kısımlarında ve tanelerinden elde edilen üzüm sirkesi, aromatik ve ekşi bir tada sahip sirke çeşididir. Üzüm sirkesi kırmızı üzüm, siyah veya yeşil üzüm gibi farklı üzüm türlerinden yapılan koyu renkli bir sirke türüdür. 

Damıtılmış beyaz sirke: Tahıldan elde edilen, güçlü bir tat ve kokuya sahiptir. Bu sirke çeşidi çok farklı amaçlarlarla kullanılabilir iken genellikle evlerde temizlik maddesi olarak kullanılır.

Kırmızı şarap sirkesi: Kırmızı şaraptan elde edilen,  yumuşak bir tada sahip sirke çeşididir. Sıklıkla et yemeklerinde, soslarda ve salata soslarında tercih edilmektedir.

Sirke Nasıl Yapılır?

Balzamik sirke: Bir miktar organik üzüm sirkesinin içerisine esmer şeker veya bal eklenir. Karışım koyu kıvam alana kadar kaynatılır. Balzamik sirkenin tadı hafif pekmez aromasına sahiptir. Bu aromayı sağlamak için esmer şeker kullanılması önerilir.  Elde edilen sıvı şişelenerek en az bir yıl bekletilir. 

Malt sirkesi : Malt sirkesi, arpa tanelerinin malt ve bira haline getirildiği iki fermantasyon işlemi ile elde edilir. Maltlamanın ilk adımı tahıl tohumlarının çimlenmesidir.  Bu işlem sonrasında filizlenme için bir süre su ile ıslatılır. Malt yapmak için taneler kurutulur ve bira yapmak için kullanılır. İkinci fermantasyon işleminde bira sirkeye dönüştürülür. Son olarak sirke bir süre bekletilir ve bu da sirkenin güçlü aromaya sahip olmasını sağlar.

Pirinç sirkesi : Pirinç sirkesi için esmer ve beyaz pirinç kullanılabilir. Pirinçler yıkanır ve su içerisinde üç gün boyunca bekletilir. Ardından süzülerek cam bir kavanoz içine alınır. Kaynatılan ve sonrasında soğutulan su, kavanozun içine eklenir. Bu işlem sırasında kavanoza iki adet nohut ilave edilir. Karışımın üzeri bir bez yardımıyla kapatılarak yaklaşık 15 gün boyunca karanlık bir ortamda bekletilir ve tanelerinden ayırmak için karışım süzülür.

Elma sirkesi: Çekirdek kısımlarından ayrılan elma parçaları cam kavanoza alınır. Ardından kavanozun üzerine bir miktar su ve şeker eklenir. Kapağı kapatılarak şeker eriyene kadar çalkalanır. Bu işlemin ardından kavanozun üzeri bir bez parçası ile kapatılır. Karışım güneş görmeyen bir alan yaklaşık 3-4 hafta kadar bekletilir. Elmaların su ile temas ettiğinden emin olmak için bekleme süresi boyunca ara ara karıştırılır. Bekleme süresinin sonunda elma parçaları süzülür. Elde edilen sıvı 3-4 hafta beklemeye bırakılır.

Üzüm sirkesi: Üzüm sirkesi yapımında  tamamen olgunlaşmış üzümlerin kullanılması önerilir. Olgun üzümler yüksek şeker içeriğine sahiptir. Bu özelliği ile sirkenin daha lezzetli olmasını sağlamaktadırlar. Üzüm sirkesi yapımının ilk aşamasında üzümler salkım ve sap kısımlarından temizlenir. Ardından üzümler su dolu kavanozun içine eklenir. Kavanozun kapağı bir bez yardımıyla kapatılır ve bu şekilde ışık almayan bir ortamda ara ara karıştırılarak bekletilir. Üzümler dibe çökene kadar ortalama 20 gün bekletilir. Bu işlemin ardından 20 gün daha bekletilir. Bekletme işleminin ardından karışımın içinde bir tabaka oluşmaktadır. Oluşan bu tabakaya sirke anası adı verilir. Bu tabaka ve üzümler karışımdan ayrılır. Elde edilen sıvıya bir miktar tuz ve bal eklenir. Bu hali ile 20 gün daha bekletilir. 

Damıtılmış beyaz sirke: Beyaz sirke yapımı için bir miktar su ve şeker karıştırılır ve şeker eriyene kadar ısıtılır. Ocaktan alınan şekerli su soğuyana kadar bekletilir. Karışım cam bir kavanoza boşaltılır ve üzerine şarap mayası eklenir. Kavanozun kapağı sıkı bir şekilde kapatılarak yaklaşık 2 hafta oda sıcaklığında bekletilir. Bekleyen karışım daha büyük bir kaba alınır. Üzeri bez yardımıyla tekrar kapatılarak karanlık bir ortamda yaklaşık 20 gün boyunca bekletilir ve süzülür. 

Kırmızı şarap sirkesi: Kırmızı şarap sirkesi için bir miktar şarap ve çiğ sirke cam bir kapta birleştirilir. Kabın üzeri bir bez yardımıyla kapatılır ve doğrudan ışık almayan bir alanda yaklaşık 2-3 hafta bekletilir. Bu sürenin ardından istenilen ekşiliğe ulaştığında süzülerek şişelenir. 

Sirkenin Bir Zararı Var mıdır?

Sirkenin vücuda sağladığı birçok fayda bulunmakla birlikte aşırı tüketiminin yol açabileceği bazı yan etkiler söz konusudur.

Elma sirkesi de tüm sirkeler gibi asidiktir. Çok fazla asitli yiyecek ve içecek zamanla diş minesini aşındırarak diş çürümesine neden olabilmektedir. Ulusal Diş ve Kraniyofasiyal Araştırma Enstitüsü'ne göre, sirke tüketimi diş ağrısına yol açmakla birlikte tatlı, sıcak ve soğuk gıdalara karşı hassas geliştirilmektedir. Ayrıca dişlerdeki çürüklerin zamanla gelişmesine neden olabilmektedir. Bu riski azaltmak için sirkeyi seyrelterek veya bir öğüne ekleyerek tüketmek önerilmektedir.

Kilo kaybı amacıyla sıkça kullanılan sirke, uzun süre tok hissetmeyi sağlayarak iştahı bastırmaya yardımcı olmaktadır. Ancak yapılan bazı araştırmalarda aç karnına sirke içen bireylerin içtikten sonra mide bulantısı ve hazımsızlık yaşadığı görülmüştür. Seyreltilmemiş elma sirkesi içmek, mide ülseri veya asit nedeniyle reflü gibi sindirim sorunları olan kişilerde semptomları artırabilmektedir.

Sirke seyreltilmemiş hali ile doğrudan cilde uygulandığında yanıklara ve tahrişe neden olabilmektedir. Bir vaka çalışmasında cilt enfeksiyonunu elma sirkesi ile tedavi etmeye çalışan bir bireyin ciddi kimyasal yanıklar geçirdiği görülmüştür. 

Sirke kullanımında dikkat edilmesi gereken potansiyel etkiler etkilerden biri de düşük potasyumdur. Hipokalemi, düşük potasyum seviyesi için kullanılan tıbbi terimdir. Hafif hipokalsemi yaşayan bir kişi herhangi bir semptom göstermeyebilir. Orta ila şiddetli hipokalemi ise vücudun birçok bölgesini etkileyebilen kas güçsüzlüğü ve felce neden olabilmektedir. 

Sirke Nasıl Kullanılmalıdır?

Sirke kilo kaybı amacıyla bir bardak su içine 1-2 çorba kaşığı (15–30 mL)  ile 1–2 çay kaşığı (5–10 mL) karıştırılarak yemeklerden önce içilmektedir. 

Sirke kullanımına küçük dozlarla başlayarak, aşırı tüketimden kaçınılması önerilmektedir. Aşırı sirke tüketimi, asiditesi nedeniyle diş minesinin bozulmasına yol açmaktadır. Bunun önüne geçmek için pipet yardımıyla tüketilmesi ve sonrasında ağzın suyla çalkalanması tavsiye edilmektedir. 

Yüksek karbonhidratlı bir yemeğin hemen öncesinde suyla seyreltilmiş dört çay kaşığı (20 ml) elma sirkesi içmek, kan şekeri artışının önüne geçmeye yardımcı olmaktadır. Elma sirkesi, özellikle insülin direnci olan kişilerde kan şekeri düzeylerini kontrol altında tutmanın doğal bir yöntemi olarak kullanılmaktadır.

Sirke kullanımının sindirimi iyileştirme üzerindeki etkisini destekleyecek yeterli bilimsel bir kanıt bulunmamaktadır. Ancak yemeklerden önce bir ila iki çay kaşığı (15-30 ml) elma sirkesi içmek sindirime yardımcı olabileceği savunulmaktadır.

Çelik ve cam gibi eşyaları parlatmak için bir miktar suyun içerisine bir yemek kaşığı eklenerek uygulanabilir.

Meyve ve sebzeleri kirlerden ve tarımsal ilaçlardan arındırmak için soğuk suyun içerisine bir miktar sirke ilave edilmelidir. Meyve ve sebzeleri bir süre sirkeli suda bekletildikten sonra yıkanarak tüketilebilir. 

Sirke antibakteriyel özelliği sayesinde kirli yüzeylerin temizliğinde kullanılmaktadır. Mobilya yüzeyi, beyaz eşya ve zemin temizliğinde bir miktar suyun içerisine damlatılarak kullanılabilir. 

Sirke asiditesi sebebiyle ciltte yanıklara ve tahrişe neden olabilmektedir. Bu nedenle sirkenin ciltle temas süresini azaltmak önemlidir. 

Sirke Zayıflatır mı?

Yapılan araştırmalar, elma sirkesinin kilo ve yağ kaybı üzerinde olumlu etkileri olduğunu açıklamaktadır.

Diyete eklenen 1 veya 2 çay kaşığı elma sirkesinin kilo kaybı sağlamaktadır. Bir bardak suya karıştırılarak günde iki veya üç dozda, yemeklerden önce içilmesi tavsiye edilir.

Ayrıca, vücut yağ yüzdesini düşürerek karın yağlarının azalmasına ve  kan trigliseritlerin düşürülmesine yardımcı olmaktadır.

Bir araştırmaya göre, elma sirkesinin, yüksek karbonhidratlı bir yemek yedikten sonra kan şekerini ve insülin seviyelerini önemli ölçüde düşürdüğü gösterilmiştir. Bu da yüksek karbonhidratlı bir yemek ile beraber tüketilen sirkenin tokluk hissini artırmasına ve bireylerin gün boyunca daha az kalori tüketmesine yol açmaktadır.

Sirke Fiyatı Ne Kadardır?

• Elma sirkesi fiyatı 3 tl ile 450 tl arasında değişmektedir.
• Üzüm sirkesi fiyatı 3 tl ile 420 tl arasında değişmektedir.
• Beyaz sirke fiyatı 4 tl ile 150 tl arasında değişmektedir.
• Balzamik sirkesi fiyatı 15 tl ile 350 tl arasında değişmektedir.
• Kırmızı şarap sirkesi fiyatı 35 tl ile 150 tl arasında değişmektedir.
• Malt sirkesi fiyatı 20 tl ile 300 tl arasında değişmektedir.
• Pirinç sirkesi fiyatı 25 tl ile 200 tl arasında değişmektedir.