Glutensiz beslenme bir tercih mi, yoksa bir gereklilik mi?
Son dönemde neredeyse moda haline gelen glutensiz beslenme hangi durumlarda hayata geçirilmeli?
Birçok kişi belirtilerinden haberdar olmadığı için kendisinin çölyak hastası olduğunu ve glutensiz beslenmesi gerektiğini ne yazık ki bilmiyor. Sonuçta hastalığın gerektirdiği glutensiz beslenme diyeti uygulanmadığı için kişinin sağlığı daha da kötü etkileniyor. Bu durumu önlemenin yolu hastalığın belirtilerini öğrenmek ve varlığı durumunda glutensiz beslenme listesi hakkında bilinçli olmak gerekiyor.
Çölyak neden olur? Hangi durumlarda glutensiz beslenmek gerekir?
Önemli otoimmün hastalıklardan biri olan çölyağı kısaca glutene karşı ömür boyu süren bir hassasiyet durumu olarak açıklayabiliriz. Vücudumuza besin, vitamin ve mineral alımını sağlamak amacıyla ince bağırsaklarda çok sayıda çıkıntılı ve kıvrımlı görünüşe sahip “villus”lar bulunuyor. Çölyak hastalığına sahip kişiler gluten içeren besinleri yediğinde işte bu villus çıkıntıları ve kıvrımları tahrip olarak kısalıyor ve küçülüyor. Bu durum ise alınan gıdaların emiliminde problem yaşanmasına sebep olarak yetersiz beslenmeye ve birçok sağlık problemine yol açıyor.
Hastalığın ilerlemesi halinde besin öğelerinin eksik alınmasından kaynaklanan sindirim problemlerine, deri rahatsızlıklarına ve anksiyete gibi psikolojik sorunlara kapı aralıyor. Yani çölyak hastalığının teşhis ve tedavisinde yaşanan gecikme vücutta önemli hasarlara sebep olabiliyor.
Yapılan araştırmalarla gluten hassasiyeti olan herkesin çölyak hastası olmadığı, ancak çölyak hastalığının varlığı durumunda gluten hassasiyetinin daha ciddi boyutta olduğu ortaya kondu. Yani gluten hassasiyetinizin olması çölyak hastası olduğunuz anlamına gelmiyor. Gluten hassasiyetinin belirtileri çölyak hastalığının belirtilerine benziyor. Fakat yalnızca gluten hassasiyeti olan kişiler glutensiz yiyeceklerin ağırlıkta olduğu bir diyet listesi uyguladıklarında sağlık sorunlarında ciddi oranda bir düzelme yaşanıyor.
Çölyak hastalığının belirtileri nelerdir ve tedavisi nasıl olmalıdır?
Çölyak hastalığının belirtilerini şöyle sıralayabiliriz: karın bölgesinde öne doğru oluşan şişlik, ishal, kusma, iştahsızlık, dışkılama ihtiyacının artması, kilo azlığı, kas zayıflığı, ciltte döküntüler, sebepsiz baş ağrıları, burun akıntısı, nefes almada güçlük, büyüme geriliği ve sinirlilik durumu.
Bu belirtileri kendinizde gözlemlediğiniz takdirde mutlaka bir doktora danışmalı ve doktorunuzun uyguladığı tedaviye uyum sağlamalı, glutensiz ürünlerden oluşan bir diyet yapmalısınız.
Çölyak hastalığının tek tedavisi glutensiz beslenmedir. Eğer doktorunuz tarafından çölyak teşhisi konduysa glutensiz beslendiğiniz takdirde şikayetlerinizin ve hastalık belirtilerinin ortadan kalktığını göreceksiniz. Ancak elbette şikayetler ve belirtilerinizdeki azalma yaşınıza, ince bağırsağınızdaki tahribat derecesine ve diğer bazı etkenlere göre değişiklik gösterecektir.
Kilo vermek için glutensiz beslenmek doğru mu?
Herhangi bir hastalık durumunun yokluğunda da dönem dönem düşük glutenli ya da glutensiz beslenmenin faydaları bulunsa da zayıflamak için glutensiz beslenmeye yönelmek ve kafanıza göre bir diyet listesi oluşturmanız doğru olmaz. Çünkü glutensiz beslenme bir zayıflama metodu değil ve yüksek karbonhidrat alımından ötürü kilo almanız durumunda diyetinizdeki karbonhidrat miktarını azalttığınızda zaten kilo vermeye başlayacaksınız.
Kısaca glutensiz beslenmeyi kilo verme yöntemi olarak görmemeli ve doktor tavsiyesiyle uygulamalısınız.
Glutensiz yiyecekler ve gluten içeren besinler
Glutenli yiyeceklerin en bilinenlerini şu şekilde sıralayabiliriz: buğday, arpa, çavdar, bulgur, kuskus, irmik, buğday nişastası, bira mayası, makarna, unlu gıdalar, ketçap, hazır soslar, patates cipsleri… Paketli gıdaların birçoğunda gluten bulunuyor. Bu yüzden eğer glutensiz beslenmeniz gerekiyorsa etiket okuma alışkanlığını mutlaka edinmelisiniz.
Glutensiz yiyecekler arasında ise meyve ve sebzeler, kırmızı ve beyaz et, balıklar ve diğer deniz ürünleri, süt ve süt ürünleri, kuruyemiş çeşitleri, pirinç, soya ve chia tohumu, keten tohumu, patates, kinoa yer alıyor.
Son olarak, eğer glutensiz besleniyorsanız gluten içeren besinlerle temas eden doğrama tahtası, kaşık, bıçak gibi mutfak gereçleri ile tost makineleri gibi aletlerin gluten içermeyen besinlere bulaşmamasına dikkat etmelisiniz.
