İyot

İyot, bazı gıdalarda doğal olarak bulunan, bazı tuz türlerine eklenen ve besin takviyesi olarak bulunan bir eser elementtir.

VÜCUTTAKİ GÖREVLERİ

• Tiroid hormonları sentezi
• Protein sentezi
• Enzimatik aktivite
• Fetüslerde ve bebeklerde uygun iskelet ve merkezi sinir sistemi gelişimi için gereklidirler.

Önerilen Alımlar

• 19 yaş ve üstü yetişkinler için önerilen miktar, erkekler için ve kadınlar için günde 150 mcg'dır. Hamilelik ve emzirme için miktar güne 200 mg'dır.
• Tolere Edilebilir Üst Alım Seviyesi(UL), sağlık üzerinde zararlı etkilere neden olması muhtemel olmayan maksimum günlük alım seviyesidir. UL iyot için günde 600 mcg’dır.

Kaynakları

1. Genellikle iyot bakımından zengin balıklar (morina ve ton balığı gibi), deniz yosunu, karides ve diğer deniz ürünleri
2. Amerikan diyetlerinde başlıca iyot kaynakları olan süt ürünleri (süt, yoğurt ve peynir gibi)
3. Amerika Birleşik Devletleri'nde ve diğer birçok ülkede kolayca bulunabilen iyotlu tuz*
4. İyot ayrıca insan anne sütünde ve bebek formüllerinde bulunur.

Diyet takviyeleri

• Diyet takviyelerinde iyot genellikle potasyum iyodür veya sodyum iyodür olarak bulunur. İyot içeren bir deniz yosunu olan yosun içeren takviyeler de mevcuttur. Küçük bir çalışma, insanların potasyum iyodürü neredeyse tamamen emdiğini (%96.4) buldu
• Birçok multivitamin/mineral takviyesi, genellikle 150 mcg dozunda iyot içerir ve doğum öncesi takviyelerin tümü olmasa da bazıları iyot içerir. Sadece iyot içeren diyet takviyeleri de mevcuttur ve çoğu, bazen UL'nin üzerinde olmak üzere yüksek dozlar içerir

İyot Eksikliği

• İyot eksikliğinin büyüme ve gelişme üzerinde birçok olumsuz etkisi vardır ve dünyadaki önlenebilir zihinsel engelliliğin en yaygın nedenidir. İyot eksikliği bozuklukları, yetersiz iyot nedeniyle yetersiz tiroid hormonu üretiminden kaynaklanır. Hamilelik ve erken bebeklik döneminde iyot eksikliği geri dönüşü olmayan etkilere neden olabilir.
• Normal koşullar altında vücut, TSH aracılığıyla tiroid hormon konsantrasyonlarını sıkı bir şekilde kontrol eder. Tipik olarak, iyot alımı yaklaşık 100 mcg/gün'ün altına düştüğünde TSH sekresyonu artar. TSH, kandan tiroid iyot alımını ve tiroid hormonu üretimini arttırır. Bununla birlikte, çok düşük iyot alımları, yüksek TSH seviyeleri varlığında bile tiroid hormon üretimini azaltabilir.
• Bir kişinin iyot alımı yaklaşık 10-20 mcg/gün'ün altına düşerse , sıklıkla guatrın eşlik ettiği bir durum olan hipotiroidizm meydana gelir. Guatr genellikle iyot eksikliğinin en erken klinik belirtisidir. Gebe kadınlarda, bu büyüklükteki iyot eksikliği, fetüste önemli nörogelişimsel bozukluklara ve büyüme geriliğine, ayrıca düşük ve ölü doğuma neden olabilir. Rahimdeki kronik, şiddetli iyot eksikliği, zihinsel engellilik, sağır dilsizlik, motor spastisite, bodur büyüme, gecikmiş cinsel olgunlaşma ve diğer fiziksel ve nörolojik anormallikler ile karakterize bir durum olan kretinizme neden olur.
• Bebeklerde ve çocuklarda, daha az şiddetli iyot eksikliği, IQ ile ölçülen ortalamadan biraz daha düşük zeka gibi nörogelişimsel eksikliklere de neden olabilir. Hafif ila orta derecede maternal iyot eksikliği de çocuklarda artan dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu riski ile ilişkilendirilmiştir. Yetişkinlerde, hafif ila orta derecede iyot eksikliği, hipotiroidizme ikincil olarak guatrın yanı sıra zihinsel işlev ve iş verimliliğinde bozulmaya neden olabilir. Kronik iyot eksikliği, tiroid kanserinin foliküler form riskinin artmasıyla ilişkili olabilir 

Yetersizliği Riski Altındaki Gruplar

1. İyotlu tuz kullanmayan kişiler

İyot eksikliğini kontrol etmek için en yaygın kullanılan strateji iyotlu tuz kullanımıdır. Şu anda, dünya çapındaki hanelerin yaklaşık %88'i iyotlu tuz kullanmaktadır, ancak iyot yetersizliği bazı bölgelerde, özellikle Güneydoğu Asya, Sahra altı Afrika ve Doğu Avrupa'da hala yaygındır.

2. Hamile kadınlar

Hamilelik sırasında, iyot için günlük alınması gereken miktar 150'den 220 mcg/gün'e yükselir. Bu nedenle alımı yetersiz kalabilir. Varsa, bu yetersiz alımın fetal gelişim üzerindeki etkisi bilinmemektedir.

3. Süt ürünleri, deniz ürünleri ve yumurtaları çok az tüketen veya hiç yemeyen veganlar ve insanlar

Deniz ürünleri, yumurta, süt ve süt ürünleri en iyi iyot kaynakları arasındadır. Veganlar, belirli besin alerjileri veya laktoz intoleransı olan kişiler ve bu besinlerden hiç veya çok az miktarda tüketenler yeterli miktarda iyot elde edemeyebilir.

4. İyot eksikliği olan topraklarda yaşayan insanlar 

İyot eksikliği olan topraklarda düşük iyot seviyelerine sahip ürünler üretilir. Dağlık alanlar (örneğin, Himalayalar, Alpler ve Andes bölgeleri) ve sele eğilimli nehir vadileri (özellikle Güney ve Güneydoğu Asya'da), dünyanın en fazla iyot eksikliği olan bölgeleri arasındadır. Bu bölgelerde yaşayan kişiler, iyotlu tuz veya iyot eksikliği olan bölge dışında üretilen yiyecekleri tüketmedikçe iyot eksikliği riski altındadır.

5. Guatrojen içeren gıdaları yiyen marjinal iyot durumu olan kişiler

Guatrojen içeren gıdaların, yani tiroidde iyot alımına müdahale eden maddelerin tüketimi, iyot eksikliğini şiddetlendirebilir. Guatrojen içeriği yüksek gıdalar arasında soya, turpgillerden sebzeler (örneğin, lahana, brokoli ve karnabahar) bulunur. Demir ve/veya A vitamini eksiklikleri de guatrojenik olabilir. Bu sorunlar, öncelikle iyot eksikliğine yatkın bölgelerde yaşayan insanlar için endişe vericidir.

Aşırı İyottan Kaynaklanan Sağlık Riskleri

Yüksek iyot alımı, guatr, yüksek TSH seviyeleri ve hipotiroidizm dahil olmak üzere iyot eksikliği ile aynı semptomların bazılarına neden olabilir, çünkü duyarlı bireylerde aşırı iyot, tiroid hormon sentezini inhibe eder ve böylece guatr üretebilen TSH stimülasyonunu arttırır

İyot eksikliğini tedavi etmek için iyot uygulanması da dahil olmak üzere, yüksek iyot alımlarından da iyot kaynaklı hipertiroidizm kaynaklanabilir. Çalışmalar ayrıca aşırı iyot alımının tiroidite ve tiroid papiller kanserine neden olduğunu göstermiştir

Akut iyot zehirlenmesi vakaları nadirdir ve genellikle birkaç gramlık dozlardan kaynaklanır. Akut zehirlenme belirtileri arasında ağız, boğaz ve mide yanması; ateş; karın ağrısı; mide bulantısı; kusma; ishal; zayıf nabız; ve koma vardır.

Aşırı iyoda verilen yanıtlar ve yan etkilere neden olmak için gereken dozlar değişiklik gösterir. Otoimmün tiroid hastalığı ve iyot eksikliği olanlar gibi bazı insanlar, genel popülasyon için güvenli kabul edilen iyot alımları ile olumsuz etkiler yaşayabilir.

İlaçlarla Etkileşimler

• Tiroid önleyici ilaçlar

Metimazol (Tapazole®) gibi tiroid önleyici ilaçlar hipertiroidizmi tedavi etmek için kullanılır. Anti-tiroid ilaçlarla birlikte yüksek dozlarda iyot alınması ek bir etkiye sebep olabilir ve hipotiroidizme neden olabilir.

• Anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörleri

Benazepril (Lotensin®), lisinopril (Prinivil® ve Zestril®) ve fosinopril (Monopril®) gibi ACE inhibitörleri öncelikle yüksek tansiyonu tedavi etmek için kullanılır. ACE inhibitörleri ile potasyum iyodür alınması hiperkalemi (yüksek kan potasyum seviyeleri) riskini artırabilir.

• Potasyum tutucu diüretikler

Potasyum iyodidin spironolakton (Aldactone®) ve amilorid (Midamor®) gibi potasyum tutucu diüretiklerle birlikte alınması hiperkalemi riskini artırabilir.