Karaciğer yağlanması nasıl geçer?
Karaciğer yağlanmasının tedavisi mümkün müdür? Nelere dikkat etmek gerekir? Yapılması gereken yaşam tarzı değişiklikleri nelerdir?
Özellikle diyabetli ve obez bireylerde rastlanan bir rahatsızlık olan karaciğer yağlanması son zamanlarda bir hayli yaygınlaştı, çok sayıda kişi ‘bende de karaciğer yağlanması var, doktorum özellikle bazı yaşam tarzı değişiklikleri yapmam gerektiğini söyledi.’ cümlesini sıklıkla kurar oldu. Peki nedir bu yaşam tarzı değişiklikleri, karaciğer yağlanması nasıl geçer? Endişelenmeyin, tüm sorularınızın cevabı birkaç satır aşağıda, keyifli okumalar…
Karaciğer yağlanması nedir?
Karaciğer vücutta gıda ve atık maddeleri işleyen ana ve en büyük organdır. Çok fazla alkol tüketmek, fazla besin alımı, fazla basit şeker tüketmek, hareketsiz bir yaşam tarzına sahip olmak gibi pek çok faktör yüzünden karaciğer; fazlalık enerjilerin bir kısmını yağa dönüştürerek karaciğer hücrelerinde depolar. Karaciğerdeki yağ oranının %5-10’u geçmesiyle karaciğer yağlanması oluşur ve bu; çok çeşitli sağlık problemlerine yol açabilir.
Yağlı karaciğer hastalığı genellikle semptomsuz seyretmesine rağmen bazı kişilerde şu belirtiler ortaya çıkabilir:
●Yorgun veya genel olarak iyi hissetmemek
●Karnın sağ üst kısmında ağrı
●Kilo kaybı
Çok daha ciddi yağlı karaciğer hastalığına sahip kişilerde daha ciddi belirtiler de görülebilir:
●Sarı göz ve ciltte sarılık
●Deride morarma
●Koyu renkli idrar
●Şişmiş karın
●Ağızdan kan gelmesi
●Siyah dışkı (kaka)
●Ciltte kaşıntı
Bu belirtilerden herhangi birine sahipseniz doktorunuza görünmeyi ihmal etmeyin.
Karaciğer yağlanması risk faktörleri nelerdir?
Karaciğer yağlanması uzun süreler boyunca çeşitli faktörlere maruz kalmakla oluşur. En yaygın nedenleri şunlardır:
●Özellikle karın çevresinde yağlanma, aşırı kilolu olmak
●Tip 2 diyabet veya insülin direncine sahip olmak
●Yüksek kolesterol veya yüksek trigliserit seviyelerine sahip olmak
●Fazla alkol tüketmek
●Tiroidlerin az çalışması
●Bazı ilaçların kullanımı
●Polikistik over sendromuna sahip olmak
Karaciğer yağlanması çeşitleri nelerdir?
2 tür karaciğer yağlanması vardır:
1- Metabolik ilişkili karaciğer yağlanması: karaciğer yağlanmasının en sık görülen türüdür. Aynı zamanda non- alkolik karaciğer yağlanması olarak da bilinir. Genellikle aktif olmayan bir hayat ve aşırı kilodan kaynaklı oluşur.
2- Alkole bağlı karaciğer yağlanması: Çok uzun süre fazla alkol tüketimiyle oluşur.
Karaciğer yağlanması nasıl tedavi edilir?
Bu hastalığı özel üretilmiş kesin bir ilaç yoktur, daha çok yaşam tarzında yapılacak değişiklikler ile durumu iyileştirmek hedeflenmelidir. İşte uygulamanız gereken çok önemli yaşam tarzı değişiklikleri:
1- Diyetinizi düzenleyin
Karaciğer yağlanmasında beslenmeye dikkat etmek en önde gelen çözüm yollarındandır. Yapılan araştırmalar, Akdeniz tipi beslenmenin kilo kaybı olmasa bile karaciğerdeki yağı azaltmaya yardımcı olduğunu göstermektedir.
AyrıcaAkdeniz diyeti karaciğer yağlanmasıyla birlikte seyredebilecek yüksek kolesterol, tip-2 diyabet gibi rahatsızlıkların gelişme riskini azaltması bakımından da tercih edilmesi gereken bir beslenme modelidir.
Kısaca Akdeniz diyetinde daha fazla miktarda bitkisel gıda ve balık, zeytinyağı gibi omega-3 kaynaklarının tüketiminin artırılması; kırmızı et, tereyağı, basit şeker alımının ise azaltılması hedeflenir.
●Meyve ve sebzelerden oldukça çeşitli beslenin (elma ve armuttan başka meyveler olduğunu da hatırlayın)
●Fasulye, bezelye, mercimek, kuru fasulye, nohut gibi baklagilleri beslenmenize mutlaka ekleyin.
●Tereyağı, margarin, kuyruk yağı, iç yağı gibi doymuş yağ oranı yüksek yağlar yerine zeytinyağı, yağlı tohumlar, avokado, zeytin gibi yağ kaynaklarını tercih edin.
●Haftada iki kez balık yemeyi ihmal etmeyin. Kırmızı eti sınırlayarak protein ihtiyacınızı yumurta, derisiz tavuk ve hindi gibi yağsız kümes hayvanlarından sağlayın.
●İşlenmiş tahıllar yerine tam tahıl ürünleri (tam buğday ekmek, çavdar ekmeği, esmer pirinç, bulgur, kinoa, tam buğday makarna) tercih edin.
●Özellikle kilo fazlalığınız varsa tam yağlı süt ürünleri yerine yarım yağlı olanları tercih edin.
●Çok şekerli, çok yağlı kızartılmış ürünlerden, paketli gıdalardan mümkün olduğunca uzak durun.
2- Kilo kontrolü sağlayın
Eğer kilo fazlalığınız varsa ve alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanmasına sahipseniz kilo vermek iyileşmeniz için en kritik basamak olabilir.
Vücut ağırlığındaki %3-5’lik bir kayıp karaciğerdeki yağ birikiminin azalmasında etkilidir. Ayrıca %7-10’luk bir kilo kaybı yağlanmanın getireceği iltihaplanma, fibroz, yara izi gibi diğer semptomlarda iyileşmeler yaşanmasına büyük katkı sağlar.
Kilo vermek ve onu korumanın en iyi yolu zaman içinde hedefinize doğru küçük adımlar atmaktır, aşırı kalori kısıtlı diyetler yerine daha sürdürülebilir olanları tercih edin, bunun için bir diyetisyene başvurmanız süreçte size büyük kolaylık sağlayacaktır. Kilo vermeyi gözünüzde büyütmeyin, örnekle açıklamamız gerekirse 90 kg’lık bir birey 5 kilo verdiğinde bile karaciğer yağlanmasının azalması için çok büyük bir adım atmış olacaktır.
3- Düzenli egzersiz yapın
Alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması genellikle hareketsizlikle doğrudan ilişkilidir, pasif bir yaşam aynı zamanda kalp hastalıkları, tip-2 diyabet, obezite dahil olmak üzere yağlanmayla ilişkili diğer koşulların ortaya çıkmasına da zemin hazırlar.
Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta egzersiz yapmayı alışkanlık haline getirin. Bunu hafta bazında incelersek haftada 5 gün, günde 30 dakikaegzersiz demektir, yani aslında egzersiz yapmak için gözünüzde büyüteceğiniz zamanlar ayırmanıza gerek yok, ayrıca mutlaka spor salonuna gitmeniz ya da fitness yapmanız gerekmez, tempolu şekilde yürümek bile aktif kalmak için güzel bir egzersiz olabilir.
Bunlara ek olarak aerobik egzersiz de karaciğerinizdeki yağ miktarını azaltabilir. Ağırlık kaldırma gibi direnç veya kuvvet antrenmanı egzersizleri de yağlı karaciğer hastalığını iyileştirebilir. Haftanın en az 5 günü 30-60 dakika orta- yüksek seviyeli aerobik egzersizi veya haftada 3 gün orta- yüksek seviyeli kuvvet antrenmanı yapmayı hedefleyin.
4- Kan şekerinizi kontrol edin
Yağlı karaciğer hastalığı olan kişilerde sıklıkla insülin direnci adı verilen bir durum görülür. Bu, vücudunuzun insülin ürettiği ancak onu iyi kullanamadığı anlamına gelir. Kanınızda glikoz birikir ve karaciğeriniz onu yağa dönüştürür. Böylece iki durum da birbirini tetikleyen faktörler haline gelir.
Fruktoz ve sükroz gibi diyet şekerleri alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması gelişimiyle ilişkilendirilmiştir. Bu yüzden basit şeker içeren gıdaları (kek, kurabiye,çörek, turta, dondurma, şekerli tahıllar, gazlı içecekler, enerji içecekleri, aromalı yoğurtlar) sınırlandırın, hatta bu süreçte hayatınızdan tamamen çıkarın.
Ayrıca paketlenmiş bir gıdanın ilave şeker içerip içermediğini belirlemek için ürün ambalajındaki içindekiler listesini okuyun. Sükroz, früktoz, maltoz gibi sonu ‘oz’ ile biten kelimeler şekerdir.
Gıda ürünlerine yaygın olarak eklenen diğer şekerler şunlardır:
●şeker kamışı
●yüksek fruktozlu mısır şurubu
●mısır tatlandırıcı
●meyve suyu konsantresi
●bal
●şeker kamışı
●şurup
Bir gıda maddesinde ne kadar şeker olduğunu anlamanın bir başka yolu da besin değerleri etiketini okumak ve o maddenin bir porsiyonunda bulunan şekerin gram sayısına bakmaktır; bu değer ne kadar düşükse o kadar iyidir.
5- Yüksek kolesterolü tedavi edin
Karaciğerinizi sağlıklı tutmak için yapacağınız bir diğer şey kolesterolünüzü ve trigliseritlerinizi (kanınızdaki yağlar) sağlıklı seviyelerde tutmaktır. Sağlıklı, bitki bazlı bir diyet uygulamak, düzenli egzersiz yapmak ve doktorunuzun önerdiği ilaçları almak kolesterolünüzü ve trigliseritlerinizi kontrol altında tutmanıza yardımcı olabilir.
Kolesterolü yönetmeye ve karaciğer yağlanmanızı tedavi etmeye yardımcı olmak için doymuş ve trans yağların alımını sınırlamaya çalışın. Ayrıca yukarıda listelediğimiz yaşam tarzı değişikliklerinin birçoğu (kilo vermek, aktif kalmak ve Akdeniz diyetini benimsemek dahil) aynı zamanda kolesterolünüzü yönetmenize de yardımcı olabilir. Doktorunuz ayrıca yüksek kolesterol için ilaç da reçete edebilir.
6- Karaciğerinizi etkileyebilecek ilaçlardan kaçının
Bazı maddeler karaciğerinize aşırı stres uygulayabilir. Bu maddelerin bazıları alkol, reçetesiz satılan (OTC) ilaçlar, bazı vitaminler ve takviyelerdir.
Karaciğer yağlanması yaşıyorsanız, birçoğu karaciğerinizi etkileyebileceğinden herhangi bir OTC ilacı, vitamin veya takviyeyi almadan önce doktorunuzla veya eczacınızla konuşun.
7- Alkolü sınırlandırın
Eğer karaciğer yağlanmanız alkol kaynaklı ise yapmanız gereken en önemli adım alkolü tamamen bırakmak olacaktır. Bu daha ciddi bir durum gelişmesini önleyecektir. Doktorunuz bunun için sizi bir uzmana yönlendirebilir.
8- Kahve tüketin
2016’da yapılan bir araştırmaya göre kahvenin karaciğere birçok koruyucu faydası vardır. Özellikle kahve karaciğer enzimlerinin üretimini uyararak iltihapla mücadele etmeyi destekler. Aynı araştırma, karaciğer yağlanması yaşayıp düzenli kahve tüketen bireylerin genel karaciğer hasarının azaldığını bildirmiştir.
Günde 2-3 fincankahve, karaciğer hastalığı riskini azaltan en iyi miktar gibi görünmektedir. Fakat kahve kafein içerdiğinden tüketimine dikkat etmek her zaman iyi bir fikirdir çünkü bazı bireylerin kafein toleransı düşüktür, bir fincan bile stres, gerginlik, çarpıntı hissetmelerine neden olabilir.
9- Omega-3 takviyesi almayı deneyin
Karaciğer yağlanmasında doymuş yağların alımı sınırlandırılırken omega-3 yağ asitleri diyete eklenerek tedaviyi destekleyebilir.Omega-3 yağ asitleri yağlı balıklar, bazı kabuklu yemişler ve tohumlar gibi gıdalarda bulunan çoklu doymamış yağlardır. 2016’da yapılan bir araştırma; omega-3 takviyesi almanın karaciğer yağını azaltabileceğini ve kolesterol seviyelerini iyileştirebileceğini öne sürmektedir. Ayrıca omega-3 anti-inflamatuar etkisi sayesinde karaciğerde yaşanan iltihabı azaltmaya yardımcı olur.
10- Şifalı bitkilere yönelin
Karaciğer yağlanması için kullanılan alternatif tedaviler arasında şifalı bitkiler, takviyeler ve baharatlar yer alır.
Karaciğer sağlığı üzerinde olumlu etkileri olduğu gösterilen bileşikler arasında zerdeçal, deve dikeni, resveratrol ve yeşil çay yer alır. Bunların onaylanmış tıbbi tedaviler olmadığını ve yan etkileri olabileceğini unutmayın, bu yüzden herhangi bir bitki ve takviye almadan önce mutlaka doktorunuzla konuşun.
Ayrıca antioksidan içeren besinlerin tüketimi karaciğer hücrelerinin hasar almasını engeller. Kahve, yeşil çay, çiğ sarımsak, ahududu, böğürtlen, ay çekirdeği, badem, zeytin yüksek antioksidan içeren besinler olduğundan karaciğer yağlanmasında diyete eklenmesi tedaviyi kolaylaştırır.
Bunlara ek olarak bilim adamlarının halen üzerinde çalıştıkları fakat karaciğer yağlanmasını iyileştirdiğine dair kesin bir sonuca varılmayan bazı besinler de şunlardır:
Goji berry: Çin tıbbında sıklıkla kullanılan bir bitki olan goji berry bel bölgesindeki yağlanmayı azaltarak karaciğer yağlanması tedavisinde kullanılabilir.
Selenyum: Brezilya fıstığında oldukça yüksek bulunan selenyum antioksidan özellik gösterir.
Berberin: Çin tıbbında sıklıkla kullanılan bu bitki; kolesterolü düşürmede, kan şekeri regülasyonunda ve karaciğer fonksiyonlarının kontrolünde yardımcı olabilir ancak daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Herhangi bir takviye ya da bitkisel bir içerik almadan önce mutlaka doktorunuza danışın çünkü bu içerikler ilaçlarınızla etkileşime girecek bileşikler içerebilir.
Karaciğer yağlanması tedavi edilmezse ne olur?
Karaciğer yağlanması çoğu insanda tek başına çok fazla soruna neden olmasa da zaman geçtikçe kötüleşebilir. Karaciğerdeki fazla yağ, karaciğer iltihabına neden olur ve bu da sonuçta karaciğerde yara izine (fibrozis) yol açar. Ayrıca siroz veya karaciğer kanseri gibi daha ciddi kronik karaciğer hastalıklarına da yol açabilir.
Şiddetli karaciğer sirozu gelişen bazı kişilerde karaciğer nakline dahi ihtiyaç duyulabilir. Ek olarak karaciğer yağlanması kişilerde kalp krizi ve felç riskini de artırır.
Karaciğer yağlanması teşhisi aldıysanız sizin için doğru olan kişiselleştirilmiş bir tedavi planı geliştirmek için doktorunuzla yakın işbirliği içinde olun ve yaşam tarzınızı değiştirerek iyileşmeye tanık olun. Sağlıklı günler dileriz.
