MS hastalığı nedir? Hastalıkta beslenme ve egzersizin önemi
Hangi egzersizler MS hastaları için uygun, hangi besinler diyet planında daha fazla yer almalı? Nedenleri, belirtileri ve tedavisiyle A'dan Z'ye MS hastalığı.
MS hastalığı olarak bilinen Multiple Skleroz, bağışıklık sistemindeki bir bozukluk nedeniyle ortaya çıkıyor. Özellikle beyin ve omurilikte çok sayıda plakların oluşmasıyla meydana gelen MS hastalığı konuşma ve görme bozuklukları, kaslarda güçsüzlük, kısmi felç gibi belirtilerle kendini gösteriyor. Beyin ve omuriliği ilgilendiren santral sinir sistemindeki beyaz madde yapılarının hastalanması anlamına da gelen Multiple Skleroz’un erkeklere kıyasla kadınlarda iki kat daha fazla görüldüğü biliniyor. Beyaz madde denilen yapılar, santral sinir sisteminin kendi içindeki iletişimini ve bu bölüm ile vücudun diğer bölümleri arasındaki iletişimi koordine ediyor. Bu yapıların hastalanmasıyla birlikte vücudun bölümleri arasında bir iletişim kopukluğu yaşanıyor ve MS hastalığının belirtileri olarak değerlendirilen reaksiyonlar ortaya çıkıyor.
MS hastalığının nedenleri
MS merkezi sinir sistemi ile organları arasındaki bilgi iletişiminin kurulmasını sağlayan koruyucu kılıfın fiziksel olarak hasar görmesi sonucu karşı karşıya kalınan bir hastalık. Genetik faktörlerden çevresel etkenlere ya da çocuklukta meydana gelen enfeksiyonel rahatsızlıklara kadar pek çok konu üzerinde durulmasına rağmen MS hastalığının nedenlerine ilişkin henüz net bir bilgiye ulaşılmış değil. Bazı araştırmacılar, bu hastalığın bir virüs sebebiyle ortaya çıktığını iddia ederken bazıları da vücudun beyin ve omurilikteki sinir hücrelerinin kendi kendine zarar verdiğine inanıyor. Genel bir açıklama yapılacak olursa, MS hastalığının genetik olarak yatkın bireylerde kendini gösterdiği ve bilinmeyen bir virüsün bağışıklık sistemini olumsuz etkileyerek sinirlerin koruyucu tabakalarına zarar verdiği düşünülüyor.
MS hastalığının belirtileri
Multiple Skleroz'un hem belirtileri hem de şiddeti hastadan hastaya farklılık gösterebiliyor. MS hastalığının ilk dönemlerinde genel olarak bir iyileşme gözlemlenirken bazı hastaların durumu duraksamaksızın kötüye de gidebiliyor. MS hastalığının belirtileri duyu eksikliği, karıncalanma, halsizlik, denge bozukluğu, idrar kaçırma ya da yapamama, erkeklerde cinsel güçsüzlük, vücudun bazı bölgelerinde ağrı, baş dönmesi, bulanık görme ve yorgunluk olarak sıralanıyor. Bazı hastalarda Multiple Skleroz iyi huylu oluyor. Bu hastaların durumlarının ilk ataklardan sonra sabitlendiği ve hastaların tekrar atak yaşamadıkları tespit ediliyor.
Genetik faktörlerin önemli olduğu belirtilen MS hastalığında özellikle 20-40 yaş arası bireyler riskli konumda bulunuyor. Hastalıkla karşılaşma durumunun etnik köken ve yaşanılan coğrafi bölgeye göre de değişiklik gösterdiği düşünülüyor. Ayrıca tiroid, diyabet ve çeşitli bağırsak hastalığı bulunan kişilerde MS hastalığının bulunma ihtimalinin daha yüksek olduğu da araştırmacılar tarafından söylenenler arasında. Henüz nedeni kesin olarak belirlenmemiş MS hastalığının tedavisinde beslenme ve düzenli egzersiz çok önemli bir yer tutuyor.
MS hastalığı tedavisinde beslenmenin önemi
Bağırsak hastalıklarında beslenmenin önemi araştırmacıların çoğu tarafından kabul gören bir gerçek. Bağırsak sağlığını koruyan bakteriler vücutta besinleri parçalayarak sindirim ve bağışıklık sistemini güçlü tutma konusunda görev alıyor. MS hastalığı da bağışıklık sistemiyle ilgili bir bozukluk olduğu için bu sistemi destekleyen bir beslenme şekli hastalık tedavisinde oldukça önemli bir rol oynuyor.
Lifli gıdalarla beslenmenin bağırsak sağlığı için ne derece önemli olduğu tartışılmaz. Bunun yanı sıra bağırsaktaki bakterilerde bulunan probiyotiklerin az olması durumunda, probiyotik içeren takviye gıdaların tüketimi de şüphesiz MS hastalığı için önem teşkil ediyor. Yoğurt, kefir, lahana turşusu ve fermente edilmiş çaylar probiyotiklerin en fazla olduğu gıdaların başında geliyor.
Vücut için faydalı probiyotik bakterilerini besleyen yiyecekler olan prebiyotikler ise çoğunlukla lifli gıdalar. Lifli gıdaların tüketimi MS hastalığının tedavisinde ya da ilerlememesinde önemli rol oynuyor. Enginar, sarımsak, kuşkonmaz, soğan, pırasa gibi yiyecekler en önemli prebiyotik gıdalar arasında bulunuyor. MS hastalarının özellikle karbonhidrat ve şeker tüketimine de dikkat etmesi gerekiyor. Doymuş yağlar yerine bitkisel sıvı yağların kullanılması hastalık sürecinde önem verilmesi gerekenlerin başında geliyor. Beslenme uzmanlarına göre bitkisel sıvı yağlar, hastalığın ilerlemesini önemli ölçüde yavaşlatıyor. MS hastalığında beslenme konusunda dikkat edilmesi gereken bir diğer şey ise suni gıdalardan uzak durularak olabildiğince doğal gıdalara yönelmek. Ayrıca balık ve balık yağı tüketimi de hastalığın ilerlemesini yavaşlatan tavsiyelerden biri olarak biliniyor.
MS hastalarının beslenmelerinde dikkat etmeleri gereken noktaların başında uzak durulması gereken besinler geliyor. Bu hastalığa sahip olan kişilerin yüksek oranda işlenmiş gıdalardan, doymuş yağ oranı yüksek besinlerden ve glisemik indeksi yüksek olan yiyeceklerden uzak durmaları gerekiyor. MS hastalarına verilen diyetler genel olarak yağlı kırmızı etin daha az, sebze ve meyvelerin ise daha çok tüketimine yönelik şekilde hazırlanıyor. Vücuttaki vitaminlerin yeterli miktarda olmaması pek çok hastalığa sebep olabileceği gibi, MS hastaları için de büyük önem teşkil ediyor. Özellikle D vitamini Multiple Skleroz için önemli bir besin öğesi. D vitamini için her gün belirli bir miktar güneş ışığı almak vitaminin vücut için gereken düzeye erişmesine yardımcı oluyor.
MS hastalığında egzersizin önemi
MS hastalığında doğru beslenme programını uygulamanın yanı sıra düzenli egzersizin de hayata katılması gerekiyor. MS hastalığının depresyonla ilişkisi kesinleşmemiş olmakla birlikte sağlık araştırmacıları tarafından üzerinde durulan konuların başında. Çünkü pek çok MS hastasında eşzamanlı olarak depresyon durumu da gözleniyor. Bu açıdan da sağlıklı beslenme ve egzersiz, hastalığın tedavisinde ve ilerlememesi konusunda çok önemli bir yer tutuyor. Yapılacak egzersizin ölçüsü ise hastalığın derecesine ve hastaya göre değişiklik gösteriyor. MS hastalığının ilk dönemlerinde kişiler tek başlarına belirli bir seviyede çeşitli egzersizleri yapabiliyor. Bu sayede hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabiliyor ve özellikle hastalığın belirtilerinden biri olan kasılmalar giderilebiliyor.
Multiple Skleroz hastalığının seyrinin kötü olduğu durumlarda ise yapılacak egzersizlerin uzman kontrolünde olması gerekiyor. Ataklara göre düzenlenmesi gereken bu egzersizlerin doktor tavsiyesi eşliğinde düzenli olarak devam etmesi, hastanın kendine olan güvenini artırdığı gibi hastalığın seyrinin de iyiye doğru gitmesine destek oluyor. MS hastalarının yapması gereken egzersizler kişiye özel hazırlanıyor. Söz konusu hastalıkta vücut sıcaklık artışı olumsuz etkilere sebep olacağı için egzersiz tercihinde vücut sıcaklığını artıran basketbol, futbol gibi kuvvet gerektiren sporlar yerine yoga, yüzme, klinik pilates, kayak ve yürüyüş gibi kasları kuvvetlendirici ve patlayıcı olmayan sporlar öneriliyor.
Uzmanlar MS hastaları için haftada 3-5 gün 30-45 dakika egzersizin yeterli olduğu görüşünde. Bu konuda özellikle yorgunluk hissine iyi gelen yoga ve pilatesin kemikleri rahatlattığı ve kemik erimesi gibi farklı rahatsızlıkların önüne geçilmesine yardımcı olduğu vurgulanıyor. Özetle Multiple Skleroz yani MS hastalığı olan kişilerin, beslenmelerine dikkat ettikleri ve düzenli olarak egzersiz yaptıkları takdirde hastalığın ilerlemesinin önüne geçmeleri mümkün. MS hastalığında tam anlamıyla kesin bir tedavi söz konusu olmasa da doğru beslenme ve egzersizler sayesinde ruhsal durum bozuklukları giderilebiliyor ve genel sağlık durumunda iyileşme sağlanabiliyor.
