Stresi ne kadar tanıyoruz? Savaş ya da kaç!

Stres farklı şekillerde ve farklı düzeylerde hepimizin hayatında barınıyor. Peki stres tam olarak ne, nasıl oluşur?

Stres aslında her zaman kötü bir his olmayabilir. Baskı altında olduğunuz durumlarda küçük boyutlarda yaşandığında daha iyi performans göstermenize yardımcı olabilir ve hatta elinizden gelenin en iyisini yapmanız açısından sizi motive edebilir. Ancak sürekli acil durum modunda çalışıyorsanız zihniniz ve bedeniniz bunun bedelini mutlaka bir şekilde ödeyecektir. Kendinizi sık sık yıpranmış ve bunalmış hissediyorsanız artık sinir sisteminizi yeniden dengelemek için harekete geçmenin zamanı gelmiş demektir. Kronik stresin belirti ve işaretlerini tanımaya çalışarak ve zararlı etkilerini azaltmaya yardımcı olacak adımlar atarak kendinizi koruyabilir ve daha iyi hissedebilirsiniz. Stresi tam olarak tanımak için yazımızı okumaya devam edin.

Stres nedir?

Stres vücudun her türlü talebe veya tehdide yanıt verme şekli olarak tanımlanabilir. Gerçek ya da hayali bir tehlikeyi hissettiğinizde vücudunuz hızlı ve otomatik olarak bir üst vitese geçerek tepki gösterir bu tepki stres olarak nitelendirilir. Bu tepki vücudunuzun sizi korumak için geliştirdiği bir yoldur. Eğer düzgün çalışırsa odaklanmış, enerjik hissettiren ve her an tetikte olmanıza yardımcı olan bir mekanizma. Bunlarla birlikte stres zorluklarla başa çıkmanıza yardımcı olabilecek, hatta acil durumlarda hayatınızı bile kurtarabilecek güçte bir etkiye sahip olabilir. İş yerinde sunum boyunca sizi ayak parmaklarınız üzerinde tutarak tetikte kalmanızı sağlayabilir, oyunda maç sayısı atışını denediğinizde konsantrasyonunuzu keskinleştirebilir veya TV izlemeyi tercih ettiğiniz zamanlarda sizi sınavınıza çalışmaya yönlendirebilir. Ancak, belirli bir noktadan sonra stres yardımcı olmayı keserek sağlığınıza, ruh halinize, verimliliğinize, ilişkilerinize ve yaşam kalitenize büyük zararlar vermeye başlayacak boyuta gelebilir.

Savaş ya da kaç tepkisi: Vücudunda neler oluyor?

Kendinizi tehdit altında hissettiğinizde sinir sisteminiz vücudu acil eylem için harekete geçiren adrenalin ve kortizol dahil bir dizi stres hormonu salgılayarak yanıt veriyor. Kalbiniz daha hızlı çarpıyor, kaslarınız geriliyor, tansiyonunuz yükseliyor, nefesiniz hızlanıyor ve duyularınız keskinleşiyor. Bu fiziksel değişiklikler gücünüzü ve dayanıklılığınızı arttırırken reaksiyon sürenizi hızlandırıyor ve odak noktanızı geliştiriyor; sizi elinizdeki tehlikeyle savaşmaya veya kaçmaya hazırlıyorlar. Peki savaşıyor musunuz yoksa kaçıyor musunuz?

Kronik stresin etkileri

Maalesef sinir sisteminiz duygusal ve fiziksel tehditleri ayırt etme konusunda pek becerikli değil. Bir arkadaşınızla tartıştığınızda ya da birikmiş faturaları görüp paniklediğinizde vücudunuz gerçek bir ölüm kalım durumuyla karşı karşıya olduğunuz kadar güçlü tepkiler verebilir. Acil durum stres sisteminiz ne kadar aktif olursa tetiklenmesi o kadar kolaylaşır ve durması da zorlaşır.

Sık sık gerilme eğilimindeyseniz günümüzün zorlu dünyasında vücudunuz çoğu zaman yüksek stres seviyelerinde kalabilir. Bu da ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen bir durum çünkü kronik stres vücudunuzdaki hemen hemen her sistemi bozabilecek güçte. Bağışıklık sisteminizi baskılayabilir, sindirim sisteminizi ve üreme sisteminizi alt edebilir, kalp krizi ve felç riskini artırabilir ve yaşlanma sürecini hızlandırabilir. Beyninizi kontrol altına alarak sizi endişeye, depresyona ve diğer zihinsel sağlık sorunlarına karşı daha savunmasız hale getirebilir. Stresin neden olduğu veya daha da kötüleştirdiği sağlık sorunları arasında depresyon ve anksiyete, her çeşit ağrı, uyku sorunları, otoimmün hastalıklar, sindirim problemleri, egzama gibi cilt hastalıkları, kalp rahatsızlıkları, kilo problemleri, üreme sorunları, düşünme ve hafıza sorunları gibi ciddi rahatsızlıklar bulunuyor. Bu yüzden stresi minimum seviyelerde tutabilmeyi öğrenmemiz gerekiyor.

Aşırı stresin belirti ve işaretleri

Stresle ilgili en tehlikeli şey sizi fark ettirmeden ele geçirebiliyor olması. Çünkü ona gittikçe alışırsınız. Tanıdık, hatta normal hissetmeye başlarsınız. Sizi ne kadar etkilediğini ağır bir bedel ödemeniz gerektiğinde bile fark edemeyebilirsiniz. Bu nedenle aşırı stresin belirti ve işaretlerinin bilincinde olmanız oldukça önemli. Bu bilişsel belirtiler arasında hafıza problemleri, konsantre olamama, kötü kararlar verme, sadece negatif yönleri görme, endişeli veya kaygı dolu düşüncelere yönelme gibi durumlar yer alıyor.

Duygusal belirtiler arasında ise depresyon veya genel mutsuzluk, kaygı ve ajitasyon, sinirlilik veya öfke, bunalmış hissetmek, yalnızlık ve izole olma isteği ve devamında diğer zihinsel veya duygusal sağlık sorunları bulunuyor. Bu belirtilerle kalmayıp vücutta daha somut etkiler yaratabiliyor ve fiziksel belirtilerle de kendini gösterebiliyor. Bunlar arasında ağrı ve sızılar, ishal veya kabızlık, bulantı, baş dönmesi, göğüs ağrısı, hızlı kalp atışı, cinsel dürtü kaybı, sık soğuk algınlığı veya grip olabilirken davranış belirtileri arasında ise az ya da çok yemek, çok fazla veya çok az uyumak, inzivaya çekilmek, sorumlulukların ertelenmesi veya ihmal edilmesi, rahatlamak için alkol, sigara veya uyuşturucu kullanmak ve tırnak yeme gibi sinir alışkanlıkları yer alıyor. 

Bu yüzden hayatınızdaki stres seviyesini gözlemleyin ve sizi ele geçirmesine izin vermeyin. Kaçmayı değil savaşmayı seçin. Unutmayın, siz her şeyi yenebilecek güçtesiniz!