Dağ Çileği

Yaban çileği ve kocayemiş isimleriyle de bilinen dağ çileği, eşsiz kokusu ve hoş tadı ile öne çıkıyor. Dalından toplanarak taze şekilde tüketilmesinin yanı sıra reçeli de yapılıyor. Normal çileğin henüz olgunlaşmamış ve küçük halini andıran dağ çileği, faydaları da saymakla bitmeyen bir meyve çeşidi. Tezgahlarda yerini almaya başladığı andan itibaren pütürlü yüzeyi ve göz alıcı rengi ile hemen göze çarpıyor. Oldukça zor koşullarda yetişmesi ve toplanması nedeniyle, dağ çileğinin fiyatı da normal çileklere göre daha yüksek oluyor. 

Dağ çileğinin faydaları

Dağ çileği öncelikle güçlü bir C vitamini deposu. C vitamininin sağladığı antioksidan etki, dağ çileği tüketmenin cilt sağlığını da iyileştirmesini sağlıyor. Cildi besleyerek kırışıklık oluşumunun yavaşlamasına yardımcı oluyor. Dağ çileğinin bolca C vitamini barındırmasının bir diğer faydası ise bağışıklığı güçlendirerek bulaşıcı hastalıklara karşı koruyucu etki göstermesi. 

Dağ çileği kurusu, düzenli ve ölçülü miktarda tüketildiği takdirde sindirim ve mide problemleri ile başa çıkmayı kolaylaştırıyor. İdrar söktürücü ve toksin atıcı etkilere sahip olduğu da bilinenler arasında. Kan dolaşımını düzene sokması, kalp-damar hastalıklarının önlenmesine de yardımcı oluyor. Son olarak, birçok meyveye kıyasla düşük oranda kalori içermesi sebebiyle diyet listelerinde ve tatlı krizlerine bulunan sağlıklı çözümlerde de adı sık sık geçiyor. 

Dağ çileği nasıl yetiştirilir?

Dağ çileği, her mevsim yeşil kalabilen ve yaprak dökmeyen bir bitki. Genellikle sulak topraklarda yetişiyor. Dağ çileği bitkisinin boyunun 7-8 metreye kadar uzanabilmesi onu normal çilekten ayıran bir özellik. Dağ çileği yetiştiriciliğinin yapılabilmesinin yanı sıra, iklim koşulları ve toprak uygun olduğunda dağ çileği kendiliğinden patika diplerinde ya da yaprak ve kaya altlarında da yetişebiliyor. Eylülden aralık ayına kadar çiçek açan dağ çileği, ilkbahar mevsimi başında toplanabilir hale geliyor. Toplandıktan sonra taze şekilde tüketilebildiği gibi kurutularak da saklanabiliyor. 

Dağ çileği reçeli nasıl yapılır?

Dağ çileği, antioksidan etkisi ve lezzetli tadından ötürü reçeli yapılan meyveler arasında yer alıyor. Dağ çileği reçeli hazırlarken çileğin kilosuna denk miktarda toz şeker kullanmak gerekiyor. Ancak elbette reçeli hazırlayan kişilerin damak tadına göre şeker miktarı azaltılıp çoğaltılabiliyor. Siz de dağ çileği reçeli hazırlamak istiyorsanız, bir kilo dağ çileğini ezmemeye çalışarak tamamen ayıklayıp bol su ile yıkamakla işe başlayabilirsiniz. Daha sonra derin bir tencerenin dibine bir kilo şekerden bir miktar döküp dağ çileklerini yerleştirmelisiniz. Aralara şeker ekleyerek tüm dağ çileklerini yerleştirdikten sonra tencereyi kuru ve temiz bir bez ile kapatarak mümkünse güneş ışığında bir ya da iki gün boyunca bekletmeli ve şeker tadının tüm çileklere işlemesini sağlamalısınız. 

Dağ çilekleri şeker ile bütünleştiğinde tencereye yarım tatlı kaşığı kadar tereyağı ekleyip orta ateşte kaynatmaya başlayabilirsiniz. Şekerlerin tümü eridiğinde dağ çileklerini bir tülbentin içine alarak şerbetini bir kaseye aktarabilir ve şerbeti tekrar tencereye ekleyerek daha tatlı bir reçel elde edebilirsiniz. Şerbet tamemen kaynadığında yarım limon suyunu ve tülbentte kalan dağ çileklerini de ekleyerek soğumaya bırakmanız yeterli.

Dağ çileği hangi mevsimde yenir?

Dağ çileği mevsimi genellikle aralık ayında başlıyor. Aralıktan nisana kadar dağ çilekleri toplanarak tüketime hazır bir şekilde tezgahlarda yerini alıyor. Dağ çileği kurusu ise taze dağ çileğine göre çok daha uzun süre dayandığı için, her mevsim yenebiliyor. Dağ çileği reçelleri de yılın her döneminde sofralarda yerini alıyor. 

Dağ çileği seçerken nelere dikkat edilmeli?

Dağ çileği yabani bir meyve olduğu için taze ve güzel dağ çileğinin kokusu hemen anlaşılıyor. Özellikle tezgahlardan dağ çileği seçerken, çileklerin çok yumuşamamış ve ezilmemiş olduğuna dikkat etmelisiniz. Tıpkı normal çilekler gibi, dağ çileği de fazla beklediğinde şekli ve formu bozulmaya başlayan bir bitki. Reçel yapımında kullanılacak dağ çileklerini biraz yumuşamış olsalar da kullanabilirsiniz. Ancak taze şekilde yemek için aldığınız dağ çileklerinin daha sert bir yapıda olmasında fayda var. Taze dağ çileğinin göz alıcı rengi de seçim yaparken dikkat edebileceğiniz diğer bir kriter. Rengi solgun ve koyulaşmış dağ çilekleri yerine canlı ve kırmızı olanları tercih etmelisiniz.

Dağ çileği nasıl saklanır?

Taze dağ çileklerini her mevsim buzdolabında saklamak ve dilediğiniz an tatlılara ve yemeklere eklemek istiyorsanız, derin dondurucuda ya da buzlukta muhafaza edebilirsiniz. Özellikle pasta ve kek gibi tatlılara çok yakışan bu meyveyi, güzelce yıkayıp kuruttuktan sonra kapalı ve temiz bir kabın içine koyarak derin dondurucuda saklamanız mümkün. Böylece dağ çilekleriniz tazeliğini çok daha uzun süre koruyacaktır. Derin dondurucu ya da buzlukta saklanmayan dağ çilekleri, ancak birkaç gün boyunca taze kalabiliyor. Dağ çileği reçeli güneşe veya neme direkt olarak maruz kalmadığı takdirde kapalı cam kavanozların içinde aylarca tatlarını ve besin değerlerini koruyabiliyor. Dağ çileği kurusunu ise kuru ve serin bir ortamda aylarca saklamak mümkün.

Dağ çileği nelerle iyi gider?

Dağ çileği diğer tüm meyvelerle birlikte tüketilebiliyor. Ayrıca pasta, kek ve tartların üzerine ya da içine konduğunda oldukça güzel bir tat veriyor. Özellikle pasta kremalarının üzerini süslemek için donmuş ya da taze şekilde sıklıkla kullanılıyor. Cheesecake gibi birçok tatlının üst harcına da dağ çileği reçeli konuyor. Osmanlı döneminin son yıllarında da sıklıkla tercih edildiği gibi, dağ çileği hoşaf ve şerbetlere de çok yakışıyor. Özellikle komposto ve hoşaf yapımında tıpkı normal çilek gibi kullanılıyor ve daha ekşi bir tat yaratıyor. Et ve tavuk yemeklerine tatlı bir dokunuş katmak isteyenler, hazırladıkları yemeğin içine pişirme işlemi sırasında birkaç adet dağ çileği kurusu ekleyebiliyor. Böylece ortaya mayhoş bir tat çıkıyor. Son olarak dağ çileği kurusu, bitki çaylarına da oldukça yakışıyor. 

Dağ çileği yerine ne kullanılabilir?

Dağ çileğinin tadı normal çileklere oldukça benziyor. Bu sebeple taze dağ çileği bulamadığınız takdirde normal çileğe yönelebilirsiniz. Tatlılara eklemek ya da üzerlerini süslemek için dağ çileği yerine bir alternatif arıyorsanız ahududu, böğürtlen ve frambuaz kullanabilirsiniz. Özellikle frambuaz, dağ çileğinin tatlı fakat mayhoş tadını elde etmenizi sağlayacaktır. Aynı alternatifleri reçel yaparken de gönül rahatlığıyla tercih edebilirsiniz. 

Dağ çileğinin tarihçesi

Anavatanı Akdeniz havzası olan dağ çileği, uzun yıllardan beri bitki örtüsü maki olan birçok coğrafyada yetişiyor. Özellikle yabani bölgelerde yetişen dağ çilekleri, ayılar tarafından yendiğinde alkol içermeleri sebebiyle onları sarhoş edebiliyor. Tarihteki dağ çileği ağaçları da birçok farklı ülke için önem taşıyor. Çünkü gelişimi oldukça yavaş olan dağ çileği, çeyrek yüzyıl içinde ancak 8-9 metre kadar büyüyebiliyor. 

Yabani çilek türleri oldukça eski çağlardan beri toplanıyor ve tüketiliyor olsa da Osmanlı mutfağına 18. yüzyıldan sonra giriş yapıyor. Dağ çileğinin bu süre zarfından itibaren şerbet, hoşaf, tatlı ve et yemeklerinin yapımında sıklıkla kullanıldığı biliniyor. Ayrıca bu çilek türü uzun yıllardan beri İzmir-Foça civarında "kumerika" ismiyle anılıyor.