Salep

Salepin 100 gramında 94 kalori bulunmaktadır. 1 su bardağı (200 gr) salep 188 kaloridir. Salepin 100 gramı 13.9 gram karbonhidrat, 2.8 gram protein, 3 gram yağ, 0.2 gram lif içermektedir.

Soğuk kış aylarının favori içeceklerinden biri olan salep faydaları saymakla bitmeyen bir bitki. Hoş tadı ve kokusunun yanı sıra, ülkemizde neredeyse her bölgede rahatlıkla yetiştirilebilmesi de salebi oldukça popüler kılıyor. Salep tohumu, içeceğin yanı sıra muhallebi ve dondurma gibi sütlü tatlıların içine de eklenebiliyor. Ortaya çıkış tarihi tam olarak bilinmese de, yaklaşık 3.000 yıl öncesine dayandığı tahmin edilen salep çiçeği ve tohumu, günümüzde en çok toz halinde tüketiliyor. Salep içeceği yalnızca tarçınla, şekersiz olarak ya da ölçülü miktarda şekerle hazırlandığında, kilo kontrolü ve sağlıklı beslenme için de oldukça uygun bir seçenek. Siz de hazır salep karışımlarını kullanmak yerine evde gerçek salep tozu ile hazırlayacağınız bu içecek sayesinde hem çeşitli hastalıklara karşı bağışıklığınızı güçlendirebilir hem de tatlı krizlerini sağlıklı bir alternatif ile atlatabilirsiniz. 

Salebin faydaları

Salebin içecek halinde özellikle kış mevsiminde tüketilmesinin başlıca sebebi, öksürük ve benzeri solunum yolu rahatsızlıklarına iyi gelmesi. Bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olmasının yanı sıra, boğazı rahatlatarak yumuşatıyor. Salep kalori açısından da sağlıklı ve dengeli beslenmek isteyenlerin sıklıkla başvurduğu bir tercih. Çünkü tarçınla birlikte servis edildiğinde, kişilerin tatlı ihtiyacını gidererek bir süre tokluk hissi yaratıyor. Kan şekerini düzenleyici etkisi, çok kalorili tatlıların yerine daha sağlıklı bir alternatif olmasını sağlıyor. Ayrıca kalsiyum ve protein açısından zengin olması sebebiyle yağ yakımını da hızlandırıyor. 

Salep tohumu toz haline getirilip süt ya da su ile pişirildiğinde, şişkinlik ve hazımsızlık sorunlarını çözmeye de yardımcı oluyor. Bağırsakları rahatlatarak sindirim sisteminin daha düzenli şekilde çalışmasını sağlıyor. Sindirim sistemini düzenlemeye yardımcı olması, adet düzensizliği sırasında oluşan mide kramplarının da azalmasında rol oynuyor. Vitamin ve besin değeri açısından zengin olması, özellikle soğuk algınlığının sık görüldüğü aylarda bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalıklara karşı koruma sağlıyor. Sıcak şekilde tüketildiğinde vücut ısısını artırmada da etkili.

Salep nasıl yetiştirilir?

Salep bitkisi olarak da bilinen yabani orkideler, koruma altına alınmış endemik bitkiler arasında yer alıyor. Salep bitkisinin yumru kökleri, dövülerek toz haline getiriliyor ve bu şekilde tüketime hazırlanıyor. Özellikle dağlarda yetişen saleplerin bireysel ve izinsiz olarak toplanması da yasak. Çünkü salebin kökünde tek bir yumru olması ve bu yumrunun toplanması halinde kök kısmı kuruyor. Bu sebeple salep bitkileri hasada hazır hale geldiğinde, insan eliyle tek tek toplanıyor. Tek bir yumruya sahip olan salep köklerine ise dokunulmuyor. 

Salep bitkisi Türkiye'de hemen hemen her bölgede yetişebiliyor. Ancak kireçli topraklarda yetiştirildiğinde daha kolay verim alınıyor. Yetiştirilme süreci iklim koşullarına göre farklılık gösterse de, genellikle eylül-şubat ayları arasında ekiliyor. Kış ayları sona erdiğinde ise hasat dönemi başlıyor. Özellikle Batı illerinde hasat mart ayından itibaren hızlanıyor. Salebin izinsiz şekilde toplanması yasaklandığı için, evde yetiştirilmesi de pek tercih edilmiyor. Özellikle Anadolu ve çevresinde yetiştirilen orkideler, bilinçsiz ve aşırı toplanma sonucu yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Bu nedenle her bireyin bu konuda gereken hassasiyeti göstermesi şart.

Salep nasıl yapılır?

Salebi içecek olarak hazırlamak için, gerçek salep bitkisinin tohumları toz halinde satın alınabiliyor. Ancak hazır şekilde satılan toz salep karışımları, katkı maddesi ve yapay tatlandırıcılar içerebiliyor. Evde gerçek salep yapımı için aktar ve marketlerden gerçek salep tozu alabilirsiniz. Salep yaparken bir tatlı kaşığı toz salep ve az miktarda toz şekeri birbirine karıştırın. Hazırladığınız salebin çok tatlı bir aromaya sahip olmasını istemiyorsanız, yalnızca toz tarçın ve zencefille de tatlandırabilir ve daha sağlıklı bir karışım elde edebilirsiniz. Bir litre süt kaynamaya başladığında salep ve şeker karışımını azar azar ekleyerek sütü karıştırmaya devam edin. Dilerseniz karışımın içine vanilya ya da tarçın çubuğu da ekleyebilirsiniz. Salep kıvam alana dek sütün dibinin tutmaması için sürekli karıştırmaya devam etmeniz önem taşıyor. Kıvam yoğunlaştığında ve yüzeyde köpükler belirmeye başladığında, ocağın altını kapatabilir ve salebi servis edebilirsiniz. Dilerseniz içmeden önce üzerine toz tarçın serpebilirsiniz.

Salep hangi mevsimde içilir?

Salep, bağışıklığı güçlendirici etkisi nedeniyle en çok kış aylarında tercih ediliyor. Ancak gerçek salep tohumunun toz haline getirilmiş şeklini bulduğunuzda evinizde saklayabilir ve dilediğiniz herhangi bir ayda hazırlayabilirsiniz. Hazır salep karışımları salebin sağlıklı etkisini barındırmasa da, salep tadını özlediğiniz zamanlarda hazır karışımlardan da yararlanabilirsiniz.

Salep içerken nelere dikkat edilmeli?

Salep kalori açısından her ne kadar sağlıklı bir alternatif olsa da, kendi hazırladığınız salebi içerken koyduğunuz şeker miktarına dikkat etmenizde fayda var. Yalnızca tarçın koyarak hazırlanan salebi daha çok miktarda içebilirsiniz, ancak şekerli salebi fazla içmeniz kilo kontrolü açısından doğru olmayacaktır. Hazır salep karışımları şekerin yanı sıra nişasta da içerdiğinden, diyet yapmanız halinde hazır karışımlardan uzak durmalısınız. 

Salep nasıl saklanır?

Gerçek salep tozunu evinizde saklarken hava almayacak bir kabın içine koymalı ve güneş görmeyen bir yerde muhafaza etmelisiniz. Bu şekilde yaklaşık iki ay kadar besin değerlerini yitirmeden dayanabilir. Ancak açık halde ya da nemli bir ortamda bekleyen salebi kullanmamanızda yarar var.

Salep nelerle iyi gider?

Tarçın, salebe en çok yakışan baharatlar arasında yer alıyor. Hazırladığınız salebin üzerine damak zevkinize göre dilediğiniz miktarda toz tarçın ekleyebilirsiniz. Salebi içecek halinde tek başına tüketebileceğiniz gibi, hafif veya sütlü tatlıların yanında da servis edebilirsiniz. Ayrıca salebi bir ara öğün niteliğinde, yanında çiğ badem ve fındıkla birlikte de tüketebilirsiniz. Son olarak, ülkemizde bir gelenek haline gelen ve oldukça sevilerek tüketilen gerçek Maraş dondurması da salep kullanılarak yapılıyor. Salebin aroması ve kokusu dondurmaya oldukça yakışıyor.

Salep yerine ne kullanılabilir?

Salep en çok kış aylarında içildiği için, salebe alternatif olarak bozayı da tercih edebilirsiniz. Kış aylarının bir diğer popüler içeceği olan boza, kıvam açısından salebe epey benziyor. Ancak tatları oldukça farklı. Salebin bağışıklık güçlendiren şifalı etkisine alternatif olabilecek bir içecek arıyorsanız, bitki çaylarına da yönelebilirsiniz. Gerçek bitki yapraklarından demlenmiş kuşburnu, ada çayı, ıhlamur, rezene gibi çaylar da kış aylarında vücut ısınızı artırmaya ve sizi hastalıklardan korumaya yardımcı olacaktır. 

Salebin tarihçesi

3.000 yılı aşan bir geçmişe sahip olan orkideler, tarih sayfalarında ilk göründükleri andan itibaren büyüleyici renkleri ve şekilleri ile birçok insanın dikkatini çekiyor. Salebin, 12. ve 13. yüzyıllarda sıklıkla tüketildiği biliniyor ve Osmanlı padişahlarının o dönem kullandıkları reçetelerde de yer alıyor. Salebin süt ya da su ile karıştırıldığında kıvam almasının sebebi, barındırdığı müsilaj. Müsilajın kronik öksürüğün geçmesinde yardımcı etkiye sahip olması, Osmanlı dönemi sırasında soğuk algınlığı ve benzer hastalıkların tedavisinde sıklıkla kullanılmasına yol açıyor. Ayrıca padişahlar için pişirilen tatlı ve macunların tariflerinde de salebin adı geçiyor. Batı kaynakları incelendiğinde, salebin farklı coğrafyalarda da Roma İmparatorluğu'na uzanan bir tarihten bugüne dek kullanıldığı görülüyor.