Ayran

Ayranın 100 gramında 37 kalori bulunmaktadır. 1 su bardağı (200 ml) ayran 74 kaloridir. Ayranın 100 gramı 2.71 gram karbonhidrat, 1.98 gram protein, 2 gram yağ içermektedir.

Yoğurt ve sudan elde edilen geleneksel Türk içeceği ayran, dünyanın en sağlıklı ve doğal içeceklerinden biri. Güne başlarken, yoğun bir günün ardından ya da çok terlediğinizde bir bardak ayran içerek susuzluğunuzu giderebilir, vücudunuzun besin ve mineral depolarını besleyebilirsiniz.

Ayranın faydaları

Günümüzde birçok ülkede severek tüketilen bu faydalı içecek, yararlı bakterileri sayesinde sindirim sistemini iyileştiren bir etkiye sahip. Bir tür fermente süt ürünü olan yoğurt “dost bakteri” olarak bilinen probiyotik içerikli mayanın süte eklenmesiyle elde ediliyor. Bu sağlıklı bakteriler yoğurttaki bazı laktozların parçalanmasına ve bağırsaklardaki mikroflorayı yeniden düzenlemeye yardımcı olarak sindirimi kolaylaştırıyor. Özellikle laktoz intoleransı olan insanların sıkça tercih ettiği bir içecek olan ayran düzenli tüketimle bağırsak sağlığını geliştirerek bağışıklık sistemini güçlendiriyor. Aynı zamanda kalsiyum bakımından zengin bir kaynak olan ayran protein, A vitamini, B12 vitamini ve riboflavin de dahil olmak üzere birçok temel besin değerini barındırıyor. Hastalıklara karşı vücut direncini artırırken gıda alerjisi gibi semptomların önlenmesinde de önemli bir yardımcı diyebiliriz. İrritabl bağırsak sendromunun tedavisinde etkili bir besin olan ayran, aynı zamanda vajinal ve idrar yolu enfeksiyonlarına karşı koruma sağlarken mide ülserlerini iyileştirmeye de katkıda bulunuyor.

Ayranın tarihçesi

İlk olarak Kaşgarlı Mahmut’un Divan-i Lugat-it Türk eseri ve Yusuf Has Hâcip’in Kutadgu Bilig eseri gibi önemli kaynaklarda adı geçmiş olan ayranın, ekşimiş yoğurdun suyla seyreltilmesi sonucunda ortaya çıktığı düşünülüyor. Birçok kaynakta dünyanın ilk “sağlık gıdası” olarak adlandırılan yoğurdun tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte yaygın bir görüşe göre M.S. 6. ve 8. yüzyıllar arasında hüküm sürmüş olan Göktürklere kadar uzanıyor. Yoğurdun Avrupa’ya yayılması ise lezzetinden çok sağlığa olan faydaları nedeniyle gerçekleşiyor. Bir dönem eczanelerde bile satılan yoğurt, rivayete göre Fransa Kralı 1. François ateşli ishal hastalığına yakalanıp çaresiz kaldığında dönemin padişahı Kanuni Sultan Süleyman tarafından ilaç niyetine gönderiliyor. Kralın kısa sürede iyileşmesi ile birlikte yoğurt Fransa’da ilaç olarak ünlenerek hızla yayılmaya başlıyor. Yoğurt ve ayranın günümüz dünyasında tanınması ise çok eski değil. Amerika’da yalnızca 50 yıl önce duyulmaya başlanan ayran günümüzde hala ne Avrupa’da ne de Amerika’da yaygın. Bu bölgelerde ayrana muadil olarak sunulan fermente içecek “buttermilk” ise gerek kıvam gerek lezzet açısından ayrandan oldukça farklı.

Ayran nasıl yapılır?

Damak tadına göre çeşitli aromalarla desteklense dahi ayran tüm dünyada hemen hemen benzer tariflerle hazırlanıyor. Öncelikle pastörize edilmiş süte bakteriyel başlangıç ​​mayası eklenerek yoğurt yapılıyor. Bu bakterilerin görevi süt şekerini (laktoz) yoğurt oluşumuna yardımcı olan laktik aside dönüştürmek. Yoğurdun dört ila altı saat arasındaki mayalanma süresi boyunca kontrollü sıcaklıklarda (42ºC ila 43ºC) saklanması gerekiyor. Ardından yoğurt mayalanıp olgunlaştıktan sonra dinlendiriliyor. Daha sonra yoğurda su katılıp, homojen bir karışım elde edilene kadar karıştırılarak ayran elde ediliyor. Bire bir yoğurt ve su ölçüsüne, isteğe bağlı olarak tuz ve nane ekleyerek evde kolayca ayran yapabilirsiniz. Su miktarı damak tadına göre artırılıp azaltılabilir. Bir karıştırıcı ya da çırpma teli yardımıyla pürüzsüz bir kıvam alana kadar karıştırın ve soğuk olarak servis edin. Lezzetli ve bol köpüklü bir ayran yapmak için yağlı yoğurt kullanılması gerektiği unutulmamalı. Yoğurt ne kadar yağlı olursa çırpma sonrasında o kadar köpük elde ediliyor. 

Ayran seçerken nelere dikkat edilmeli?

Eğer ayranı evde mayaladığınız yoğurt yerine hazır yoğurttan yapıyor veya paketli ayran alıyorsanız bazı detaylara dikkat etmeniz gerekiyor. Örneğin aldığınız yoğurdun ya da ayranın şeker içerip içermediğinden emin olmak için etiketini kontrol etmelisiniz. Bazı paketli ayranların içindekiler bölümünde belirli aktif kültürlerin listelendiğini görebilirsiniz. Ayranınızın aktif kültür içerdiğinden emin olmak için bu kısmı kontrol etmelisiniz. Bol köpüklü bir ayran elde etmek için yüksek yağ oranına sahip yoğurtları seçmelisiniz.

Ayran nasıl saklanır?

Yoğurtla benzer saklama koşullarına sahip olan ayranı 4 derece buzdolabında muhafaza edebilirsiniz. Hava almayan şişelerde ve önerilen sıcaklıkta saklanması gereken hazır ayranı ise son kullanma tarihine kadar tüketmeniz oldukça önemli. Evde yapılan ayranın son kullanma süresi kullanılan yoğurda göre değişiklik göstermekle birlikte lezzetini ve homojenliğini kaybetmemesi açısından 1-2 gün içinde tüketilmesi öneriliyor. Ancak ayranın uzun süreli kullanım için dondurularak saklanması sağlık açısından önerilmeyen bir durum. Zira dondurma işlemi yoğurdun içindeki sağlıklı bileşenlerin değişime uğramasına ve besin değerini yitirmesine neden oluyor. Ayrıca çözünme sıcaklığında meydana gelen bakteri artışının gıda zehirlenmelerine yol açma ihtimali var. Bunun dışında ayran bekledikçe su ve yoğurt ayrışmaya başladığından her kullanımdan önce çalkalanması ve karışımın tekrar homojen bir hal alması gerekiyor.

Ayran nelerle iyi gider?

Lezzetli ve serinletici etkiye sahip yüksek proteinli bir içecek olan ayranı biraz yaratıcılıkla çok daha farklı şekillerde tüketebilirsiniz. Türk mutfağının bu özel içeceği türlü et yemekleri, bakliyatlar ve hamur işleri gibi sayısız tarife eşlik ediyor. Asit ve şeker içeren yüksek kalorili içeceklere kıyasla ayran elbette ki daha sağlıklı bir seçenek. Tam yağlı yoğurttan elde edilen 1 su bardağı ayran sadece 60 kalori içeriyor. Buna karşın yağsız yoğurttan yapılan ayranın kalorisi çok daha düşük. Özellikle çok fazla kalori sınırlaması olmayan diyet menülerinde yer alabilen bir içecek olan ayranı kahvaltı dahil günün tüm öğünlerinde rahatlıkla tüketebilirsiniz. Örneğin sabahları güne enerjik ve sağlıklı bir başlangıç için yüksek lif içeren meyveler ya da tahıl gevrekleri ile karıştırarak içebilirsiniz. Size özel aromalı ayranınızı hazırlamak için farklı meyve ve sebzeleri deneyebilir, damak tadınıza en uygun tarifi oluşturabilirsiniz. Yağ yakmak için ayranı çilek ve ananas ile karıştırmayı, C vitamini ile cildinize ve vücudunuza sağlık kazandırmak için portakal ve kivi gibi meyvelerle tüketmeyi deneyin. Ayrıca akşam yemeğiniz için hazırladığınız ayrana nane ilave ederek sindirimi desteklemesine yardımcı olabilir, şişkinlik sorununu azaltabilirsiniz.