Bal: Öksürük için gerçekten etkili mi?

Araştırmalar, bir çay kaşığı balın öksürüğü hafifletmek için etkili bir ilaç olabileceğini söylüyor. Gelin konuyu detaylıca inceleyelim.

Geceleri hiç sizi ayakta tutan bir öksürüğünüz oldu mu? Ya da çocuğunuzda en çok karşılaştığınız hastalık semptomu öksürük mü? Öksürük genellikle bir hastalık belirtisidir ve viral enfeksiyonlarla ilişkilidir; tipik olarak çoğu kendiliğinden düzelir. Ancak etkin tedavinin gerçekleşmediği durumlarda daha ciddi sağlık sorunları yaratabilir.

Ülkemizde öksürüğü geçirmek için farklı geleneksel uygulamalar kullanılmaktadır. Bunlardan bazıları öksürüğü geçirmek için kişiyi terletmek, göğse gazete kağıdı veya yağ koymak, sırtına sıcak havlu veya yün koymak, turp suyuna bal katıp içirmek, kişiye şerbet, kekik, keten tohumu, ıhlamur, çiğ yumurta içirmek, pekmez, nane, limon, zeytinyağı, karabiberli süt veya çay içirmek, at sütü veya kara eşek sütü içmek gibi alternatif tıp uygulamalarıdır.

Balın tarihçesi oldukça eskiye dayanmaktadır. Kimse balın tam olarak ne kadar süredir var olduğunu kesin olarak bilmiyor ancak 150 milyon yıl öncesine ait arı fosilleri bulunmuştur. İspanya'nın Valensiya kentindeki, 8000 yıldan daha eski bir mağara resminde yabani arı yuvasından bal toplayan insanların tasviri bulunmaktadır. Kovan kullanarak arıcılık yapmanın en eski kaydı Kahire'de bulunmuş ve M.Ö. 2400'e tarihlenmiştir.

Bal, eski Mısırlılar, Yunanlılar ve Romalılar tarafından tanrılara sunulan sunularda kullanılmıştır. Eski Ahit'te, İsrail 'süt ve bal akan ülke' olarak anılmıştır. Bal, tatlandırıcı olarak kullanıldığı gibi, 17. yüzyılda yerini şekere bırakmıştır.

Antik çağlardan beri balın tıbbi özelliklere sahip olduğu düşünülmüştür. Son zamanlarda yapılan araştırmalar, balın antibakteriyel, antiviral, antifungal ve antiinflamatuar özelliklere sahip olduğunu kanıtlamıştır. Geleneksel tıpta öksürüğü tedavi etmek için kullanılan bal, günümüzde çeşitli reçetesiz (OTC) öksürük ilaçlarında da bulunabilir. Ayrıca, modern tıpta yaraların tedavisinde de kullanılmaktadır.

Bal tam olarak nedir?

Bal, arıların çiçeklerden topladığı nektarla üretilen bir doğal tatlandırıcı ve besin maddesidir. Arılar nektarı kovana getirir ve petek hücrelerine depolarlar. Burada, bal olgunlaşmak için suyun buharlaşmasıyla ve arılar tarafından salgılanan balmumu ile hücrelerin kapatılmasıyla yoğunlaşır.

Balın tatlılığı, içeriğindeki fruktoz ve sakkaroz şekerlerinden gelir. Balın özellikleri, içerdiği çeşitli mineraller ve antioksidanlarla da zenginleşir. Şaşırtıcı bir şekilde, bal bir kez petek hücresinde mühürlendikten sonra bozulmaz ve uzun yıllar boyunca tüketilebilir. Hatta yüzyıllar öncesinden kalma tarihi bal kavanozları bile bulunmuştur.

Öksürük nedir?

Öksürük, iki haftadan uzun sürmediği veya nefes almada zorluk gibi ek semptomlarınız olmadığı sürece genellikle endişe verici değildir.

Öksürük, boğazınızı mukus veya yabancı tahriş edici maddelerden temizleyen yaygın bir reflekstir. Herkes zaman zaman boğazını temizlemek için öksürürken, bazı durumlar daha sık öksürüğe neden olabilir.

Çoğu öksürük atağı 2 hafta içinde düzelir veya en azından önemli ölçüde iyileşir. Öksürüğünüz birkaç hafta içinde düzelmezse bir doktora veya sağlık uzmanına başvurun. Bu, daha ciddi bir duruma işaret edebilir.

Dipnot: 3 haftadan kısa süren öksürük akut öksürüktür. Öksürük 3 ila 8 hafta sürüyorsa ve bu sürenin sonunda düzeliyorsa, subakut öksürük olarak kabul edilir. 8 haftadan uzun süren inatçı öksürük ise kronik öksürüktür.

Öksürüğe ne sebep olur?

Öksürük, birkaç farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir:

• Boğazı Temizleme İsteği: Öksürmek, boğazı temizlemenin standart bir yoludur. Solunum yolları mukus, duman veya toz gibi yabancı parçacıklarla tıkandığında meydana gelir. Bu refleks reaksiyon, parçacıkları temizlemeye ve nefes almayı kolaylaştırmaya yardımcı olur. Tahriş edici maddelere maruz kalındığında öksürük artabilir.
• Virüsler: En yaygın nedenlerden biri soğuk algınlığı veya grip gibi solunum yolu enfeksiyonlarıdır. COVID-19 gibi virüslerle ilişkilendirilen öksürükler de bulunmaktadır. Uzun vadeli COVID-19'un semptomları arasında kronik öksürük de yer alır.
• Sigara İçmek: Sigara içmek de sık görülen bir öksürük nedenidir. Genellikle kronik bir öksürüğe sebep olur ve sigara içenlerin öksürüğü olarak bilinir.
• Astım: Özellikle küçük çocuklarda görülen astım, hırıltı şeklinde öksürüğe neden olabilir. Astım atakları, solunum yolunu açacak ilaçlarla tedavi edilmelidir.
• İlaçlar: Bazı ilaçlar nadiren öksürüğe neden olabilir. Örneğin, ACE inhibitörleri yüksek tansiyon ve kalp rahatsızlıklarını tedavi etmek için kullanılan ilaçlar arasındadır ve öksürüğe yol açabilirler. Ancak, ilacın kesilmesi durumunda öksürük genellikle son bulur.
• Diğer Durumlar: Öksürüğe neden olabilecek diğer durumlar arasında ses tellerinde hasar, geniz akıntısı, bakteriyel enfeksiyonlar (örneğin, zatürre, boğmaca), pulmoner emboli, kalp yetmezliği ve gastroözofageal reflü hastalığı (GERD) yer alır. GERD durumunda, midenizin içeriği yemek borusuna geri akar ve bu da öksürüğe neden olabilir.

Öksürük ne zaman acil bir durum olur?

Öksürüğünüz 2 hafta içinde düzelmemiş veya iyileşmemişse bir doktora başvurun. Daha ciddi bir sorunun belirtisi olabilir. Ek semptomlar geliştirirseniz derhal tıbbi yardım alın. Dikkat etmeniz gereken semptomlar şunlardır:

• Ateş
• Göğüs ağrısı
• Baş ağrısı
• Uyuşukluk
• Kafa karışıklığı
• Kan kusmak veya nefes almakta zorluk çekmek, tıbbi acil durum gerektirir.

Balın öksürüğü ilaçlardan daha iyi sakinleştirdiği doğru mu?

Bebekler hariç çoğu insan için bal, öksürüğe iyi bir çözüm olabilir. Ancak etkinliği, öksürüğünüze neyin sebep olduğuna ve belirtilerinizin ne kadar sürdüğüne bağlı olabilir.

Bal ile karıştırılmış çay veya ılık limonlu su içmek, boğaz ağrısını hafifletmenin geleneksel bir yoludur. Ancak tek başına bal da etkili bir öksürük kesici olabilir. Bir çalışmada, üst solunum yolu enfeksiyonu olan 1 ila 5 yaş arası çocuklara yatmadan önce 2 çay kaşığına (10 mililitre) kadar bal verilmiş ve balın gece öksürüğünü azalttığı ve uykuyu iyileştirdiği görülmüştür.

Bal öksürüğe nasıl yardımcı olur?

Balın öksürüğü tedavisinde nasıl yardımcı olabileceğine dair birkaç yol şunlardır:

• Antioksidanlar içerir ve boğazdaki iltihabı azaltmaya yardımcı olabilir.
• Vücudun mukus üretimini sınırlayabilir.
• Tahriş olan dokuları ve öksürme isteği yaratan reseptörleri kaplayan kalın bir dokuya sahiptir.

İlginç bir şekilde, bir araştırma bal ve aynı yoğunluktaki plasebo şurubunun gece öksürüğünü hafifletmede etkili olduğunu bulmuştur. Bu durum, balın öksürüğü hafifletme yeteneğinin dokusuyla daha fazla ilgili olabileceğini düşündürmektedir.

Bir çalışma, 899 çocuğu kapsayan altı randomize kontrollü araştırmayı içermiştir. Çalışmalar, balı plaseboyla, tedavi verilmemesiyle ve çeşitli öksürük ilaçlarıyla karşılaştırmıştır. Yazarlar, balın öksürük sıklığını, öksürük şiddetini ve öksürüğün çocuğun ve ebeveynlerin uykusu üzerindeki etkisini ne kadar iyileştirdiğini incelemişlerdir. Ayrıca, meydana gelen olumsuz etkilere de bakmışlardır.

İnceleme, balın öksürüğü gidermede ve öksürüğün çocukların uykusu üzerindeki etkisini azaltmada muhtemelen hiç tedavi uygulanmamasından daha etkili olduğu sonucuna varmıştır. Bal, ayrıca üç güne kadar verildiğinde, öksürük semptomlarını azaltmada plasebo veya salbutamolden (astımda solunum yollarını açmak için kullanılan bir ilaç) muhtemelen daha iyidir. Difenhidraminden (bir antihistaminik ilaç) daha iyi olabilir ve öksürük sıklığını azaltmada dekstrometorfana benzer bir etkiye sahip olabilir.

Sonuç olarak, balın öksürük semptomlarını hafifletmek için etkili bir tedavi seçeneği olabileceğini göstermektedir. Bu inceleme, çeşitli araştırmaların sonuçlarını bir araya getirerek balın öksürüğü azaltmada plaseboya ve bazı ticari öksürük ilaçlarına kıyasla etkili olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca, balın çocukların uykusu üzerinde olumlu bir etkisi olabileceği belirlenmiştir. Ancak, daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Sonuçlar, balın doğal bir tedavi yöntemi olarak öksürük semptomlarını hafifletmede potansiyel bir rol oynayabileceğini göstermektedir.

Öksürüğü tedavi etmek için balı kimler kullanabilir?

Bal alerjisi riskinin yanı sıra, neredeyse her yetişkin balı öksürük için veya rahatsız edici öksürüklerini hafifletmek için kullanabilir. Ancak, 12 aydan küçük bebeklere kesinlikle bal vermemelisiniz çünkü botulizm zehirlenmesine (vücudun sinirlerine saldıran zehirin neden olduğu nadir bir zehirlenme türü) neden olabilir.

Bal, toprakta bulunan bir bakteri olan Clostridium botulinum içerebilir. Normalde, yetişkinlerin çoğunun sindirim sistemi bu sporları işleyebilir; ancak, bebeklerin sindirim sistemi henüz olgunlaşmamıştır ve bu da bakterilerin büyümesine ve bağırsaklarda toksin oluşturmasına izin verebilir. Botulizm zehirlenmesi, kas güçsüzlüğüne ve solunum problemlerine neden olabilir ve acil tıbbi müdahale gerektirir.

Ayrıca, sağlık uzmanları, 6 yaş altı çocukların, güvenli ve etkili olduğu kanıtlanıncaya kadar, herhangi bir öksürük veya soğuk algınlığı ilacı kullanmamalarını önermektedir. 12 aydan büyük çocuklar için, çocuk sağlığına olan etkilerinden endişe etmeden, öksürüğü tedavi etmek için bebeğinize tamamen bal verebilirsiniz.

Öksürüğü tedavi etmek için bal nasıl kullanılır?

Bal ile öksürüğü iyileştirmek için, yaklaşık 2 çay kaşığı balı; bitki çayı, limon veya ılık suyla karıştırıp demlendirerek evde kendiniz hazırlayabilir ve öksürüğü hafifletebilirsiniz. Ayrıca, balı ekmeğe sürerek veya bazı içeceklerin yerine şeker koyarak öksürüğü tedavi etmek için de kullanabilirsiniz. Ancak, bal diyete önemli miktarda kalori katabilir; bu nedenle, günde 6 çay kaşığından fazla bal tüketmemeye çalışmalısınız.

Öksürüğü nasıl tedavi edeceğinizi öğrenmenin yanı sıra, öncelikle bu durumu önlemeye yardımcı olacak bazı önlemlerle kendinizi donatmalısınız. Yıllık grip aşısı olmak, öksürüğün yayılmasını azaltabilir ve hastalığın şiddetini azaltabilir. Öksüren veya soğuk algınlığı olan kişilerle teması minimumda tutmak da önemlidir; böylece, hastalığın yayılma riski azalır.

Hapşırdığınızda veya öksürdüğünüzde, ağzınızı ve burnunuzu kapatmak, öksürük damlacıklarının havada yayılmasını önler ve enfeksiyon riskini azaltır. Vücudun ihtiyaç duyduğu sıvıyı sağlamak için bol su içmeye özen göstermelisiniz çünkü iyi bir hidrasyon, bağışıklık sistemini destekler.

Ortak alanları düzenli olarak temizlemek ve sık temas ettiğiniz yüzeyleri dezenfekte etmek, virüslerin ve bakterilerin yayılmasını engeller. Ellerinizi özellikle öksürdükten, tuvalete gittikten, yemek yedikten veya hasta biriyle temas ettikten sonra sık sık yıkayarak enfeksiyon riskini azaltabilirsiniz.

Alerjik reaksiyonlardan kaynaklanan öksürük durumlarında, etkileyen alerjenleri belirleyip bunlardan kaçınarak alevlenmeleri en aza indirebilirsiniz. Bu alerjenler genellikle polen, toz akarları, bitkiler, hayvan tüyleri, böcekler veya küf içerebilir. Ayrıca, alerji riski yüksek olan kişilerin, alerjiyi azaltmak için aşı olmaları da önerilir.

Son olarak, ailelerin çocuklarda sık görülen ateş ve öksürük gibi semptomlara çocuğun sağlık durumuna ve zamana uygun olmayan ilaçlar ve alternatif tedavi yöntemlerini uygulamaları ya da yanlış seçim nedeniyle tamamen zarar verici uygulamalara yönelmeleri, çocuğun sağlığını daha da olumsuz etkileyebilir. Tamamlayıcı ve alternatif tedavilerin toplumda kullanımının yaygın olmasına rağmen sağlık çalışanlarının çoğu bu konu ile ilgilenmemekte ve hastaların bu yönünü sorgulamamaktadır.

Çocukların hastalık durumlarında yaygın olarak kullanılan bu geleneksel uygulamaların önlenmesi, bunlardan yararlı olanların toplumun kültürüne sahip çıkılması adına korunmaya çalışılması, zararlı olanların ise gerekli kişi ve kuruluşlarla işbirliği yapılarak ortadan kaldırılması için gerekli girişimlerde bulunulmalıdır. Ayrıca, sağlık çalışanları tarafından da annelere konuya ilişkin bilgi verilmeli, doğru seçim yapmaları konusunda destek olunmaları, geleneksel uygulamaların sonuçları ve yan etkilerinin farkında olmaları sağlanmalıdır. Bu nedenlerden dolayı, öksürük gibi çocuklarda sık görülen sağlık şikayetlerini gidermek için ailelerin başvurduğu alternatif tedavi yöntemlerini bilmek önemlidir.