Dünyanın bilinen en eski meyvelerinden biri olan erik, Prunus (Rosaceae ailesi) cinsindeki çeşitli ağaçların, çalıların ve bunların yenilebilir meyvelerinin ortak ismi. Baharın müjdecisi olarak tezgâhları süsleyen bu lezzetli meyve çok sayıda alt türe sahip. Avrupa eriği (P. Domestica) ve Japon eriği (P. Salicina) olarak geçen türler meyveleri için ticari amaçlarla yetiştirilirken mor yapraklı erik dahil olmak üzere birçok erik türü ise süs bitkisi olarak kullanılıyor.

Eriğin tarihçesi

Erik yetiştirilen ilk meyvelerden biri olarak biliniyor. Farklı iklim ve toprak koşullarına uyum sağlayabilmesi nedeniyle dünyanın hemen hemen her bölgesinde yaygın olarak yetiştiriliyor. Avrupa eriği olarak bilinen Prunus Domestica türünün Kafkaslar ve Hazar Denizi çevresindeki bölgelerde ortaya çıktığı ve en az 2.000 yaşında olduğu tahmin ediliyor. Dünyada en çok üretilen türlerden biri olan Japon eriği ya da bilimsel adıyla Prunus Salicina ise Çin’de binlerce yıl önce evcilleştirildi ve Japonya’da yaygın olarak yetiştirilip oradan dünyanın geri kalanına tanıtıldı. Japon eriklerinin çoğu Avrupa çeşidine kıyasla daha uzun bir raf ömrüne sahip ve bu nedenle uzun yıllar boyunca en çok satılan taze erik türü. Avrupa ve Uzak Doğu dışında erik, Mısır ve Etrüsk uygarlıkları döneminde de yetiştirildi. Özellikle Etrüskler dönemindeki botanik metinlerinde erik yetiştiriciliğinin nasıl yapılması gerektiğine dair önemli bilgilere rastlanıyor.

Eriğin faydaları

Sofralara sağlık katan erik antioksidanlar, B vitamini, magnezyum, potasyum ve bakır başta olmak üzere insan sağlığı için oldukça önemli besin maddelerini içeriyor. Kanser karşıtı olması bu harika meyvenin bilinen en önemli özelliklerinden biri. Günlük olarak düzenli erik tüketmenin sağlık üzerinde pek çok faydası bulunuyor. İşte o faydalar:

1-Kilo vermeyi kolaylaştırıyor

Kilo vermek isteyen kişilerin diyet listelerinde taze erik sıklıkla yer alıyor. Beslenme uzmanlarına göre, bu meyve yağ hücrelerini küçülten anti-enflamatuar bileşenler içeriyor. Ayrıca erikte bulunan diyet lifinin obez veya aşırı kilolu bireylerde tokluk seviyelerini kontrol etmeye yardımcı olduğu biliniyor. Dolayısıyla her iki faktör de kilo kaybını kolaylaştırıyor.

2-Kan akışını destekliyor

Günlük diyete eriği dahil etmek vücuttaki kan akışını artırıyor. Bu ise kardiyovasküler sağlık üzerinde olumlu etki gösteriyor. 

3-Hücre sağlığını geliştiriyor

Erik hücre sağlığını koruma konusunda da etkili bir meyve. Çünkü içeriğinde bulunan bakır ve demir gibi mineraller kırmızı kan hücrelerinin büyümesi ve kanın saflaştırılması konusunda önemli bir role sahip. 

4-Hamileler için besleyici

Hamilelikte haftada en az 2-3 porsiyon organik erik tüketimi öneriliyor. Meyvenin düzenli tüketimi fetüsün sağlıklı bir şekilde gelişmesini teşvik ediyor ve doğumsal hastalıklarla ilişkili riskleri azaltıyor. Erikteki antioksidanlar hamilelik sırasında bağışıklığı artırıyor ve çeşitli enfeksiyonları önlüyor.

5-Kanserle savaşıyor

Yine düzenli erik tüketimi meme ve karaciğer kanseri dahil olmak üzere çeşitli kanser türlerinin ortaya çıkmasının önlenmesine yardımcı oluyor. Bunu vücutta kansere yol açabilen serbest radikallerle savaşarak yapıyor.

6-Gripten koruyor

Lektin molekülünü içeren erik aynı zamanda gribe neden olan influenza virüsüyle savaşan en etkili meyvelerden biri. Bu nedenle viral alerji ve hastalıkların başlangıcından korunmak için Japonya'da tüketimi oldukça yaygın.

7-Metabolik hızı artırıyor

Tek bir porsiyon taze erik yiyerek metabolizma hızını artırmak mümkün olabiliyor. Vücutta yer alan toksinlerin atılmasına yardımcı olan yeterli miktarda diyet lifinin tek porsiyonda alınmasını sağlıyor.

Erik nasıl yetiştirilir?

Eriğin çok sayıda türü tüm dünyada yaygın olarak yetiştiriliyor. Kültür eriği yetiştiriciliğinde ilk sırayı Yugoslavya alırken Türkiye sekizinci sırada geliyor. Farklı toprak ve iklim koşullarına adapte olma yeteneği, eriğin geniş coğrafyalarda yetişmesini mümkün kılıyor. Bazı erik türlerinin ağaçları 6 ila 10 metreye ulaşırken geneli çok daha küçük oluyor. Bazı türler sarkık dalları olan küçük çalılardan meydana geliyor. Meyveler türüne göre çok çeşitli ebatlara, lezzete, renge ve dokuya sahip olabiliyor.

Sıcak ve soğuk iklimlerden kış boyunca dinlenme süresinin kısa sürdüğü tropik bölgelere kadar, geniş bir coğrafyada ve çeşitli iklim koşullarında erik yetiştirilebiliyor. Yıllık 700 mm’nin üzerinde yağış alan bölgeler için erik ağaçlarının sulanması gerekmiyor. Ancak yağışın az olduğu bölgelerde, özellikle çiçeklenme döneminde sulama gerekebiliyor. Bakımı oldukça kolay olan erik ağaçlarının çok fazla budamaya ihtiyaç duymuyor. Hastalık ve zararlıların kontrol edilmesi şartıyla kolay bir şekilde tüm bahçelerde yetiştirilebiliyor.

Erik hangi mevsimde yenir?

Farklı türleri ve bahardan sonbahara uzanan olgunlaşma dönemleri göz önünde bulundurulduğunda erik, neredeyse yılın yarısını kapsayan uzun bir hasat dönemine sahip. Nisan ve eylül ayları arasında birçok erik çeşidi taze olarak tüketilebiliyor. Yeşil ya da can erik nisan ayının sonlarına doğru tezgahları süslüyor. Sonraki haftalarda yeşil eriğin yerini Japon eriği alıyor. Avrupa türü taze eriklerse temmuz ayından sonra pazara sunuluyor. Hasat dönemi dışında erik, kurutulmuş olarak da tüm yıl boyunca tüketilebiliyor.

Erik seçerken nelere dikkat edilmeli?

Erik seçimindeki en önemli kriter şüphesiz tazelik ve doğal üretim. Doğal bir şekilde üretilmiş, zirai ilaç kalıntıları içermeyen taze erikler sadece lezzet değil, aynı zamanda sağlık deposu. Zamanı geçmeye başlamış olan erik yumuşuyor ve rengi soluyor. Üzerinde çatlamalar ve çizikler olan erikler kısa sürede bozuluyor ve meyveden sızan sular aynı kaptaki diğer erikleri de çürütebiliyor. Erik satın alırken sert, rengi parlak ve zedelenmemiş olanları almaya dikkat etmelisiniz. Kuru erik içerdiği akrilamid bileşeni ile bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara neden olabiliyor. Erikte doğal olarak bulunmayan, ancak 100 derecenin üzerinde kurutma yapıldığında ortaya çıkan bu madde kanserojen özelliklere sahip.

Erik nasıl saklanır?

Sert görünümüne karşın raf süresi oldukça kısa olan eriği uygun ısı ve nem koşullarında saklayarak tazeliğini birkaç hafta süreyle korumasını sağlayabilirsiniz. Erik çeşitleri için ideal saklama ısısı 0 derece. Bu yüzden en doğrusu ağzı kapalı bir poşet içinde buzdolabının 0 derece olan bölümünde saklamak. Lezzet ve tazelik kaybına neden olduğu için eriğin bütün olarak dondurucuda saklanması önerilmiyor. En iyi saklama şekli içinse çekirdeklerini çıkarıp püre haline getirerek dondurucuya atabilirsiniz.

Erik nasıl pişirilir?

Başta komposto, reçel ve marmelat tarifleri olmak üzere taze ve kuru erik sıklıkla pişirilerek de kullanılıyor. Ancak oldukça hassas bir meyve olduğundan dikkatli pişirilmesi gerekiyor. Meyvenin besleyici özelliklerini yitirmemesi için yüksek ısıda uzun süreli pişirme önerilmiyor. Düşük ısıda ve kısa süreli pişirme ile eriğin tüm faydalarından yararlanılabiliyor.

Erik nelerle iyi gider?

Kendine has aroması ve dokusuyla tatlı ve tuzlu çok sayıda tarifte değerlendirilen erik, salatalara ferahlık ve tatlılık katmak için yeşillikler ve kuruyemişlerle beraber tüketilebiliyor. Tatlı ve pastalarda püre haline getirilerek sos ya da krema malzemesi olarak da kullanılıyor. Sadece tatlılara değil, et yemeklerine lezzet kazandırmak ve besin içeriğini zenginleştirmek için de erik katılabiliyor. Mayhoş tadıyla özellikle kırmızı etli tariflere çok yakışan erik davet sofralarının vazgeçilmezi olabiliyor.

Vücut enerjisi düştüğünde birkaç tane erik yemek enerjinin kısa sürede yükselmesine yardımcı oluyor. Bu özelliği sayesinde spor yapan kişiler tarafından etkili bir ara öğün alternatifi olarak değerlendirilebilir.