Çinko hakkında her şey

Çinko, bazı gıdalarda doğal olarak bulunan, diğerlerine eklenen ve besin takviyesi olarak bulunan önemli bir mineraldir. Çinko ayrıca birçok soğuk pastilde ve soğuk algınlığı ilaçları olarak satılan bazı reçetesiz ilaçlarda bulunur.

ÇİNKONUN VÜCUTTAKİ GÖREVLERİ

• Bağışıklık fonksiyonu
• Protein sentezi
• Yara iyileşmesi
• DNA sentezi
• Hücre bölünmesi
• Hamilelik, çocukluk ve ergenlik döneminde normal büyüme ve gelişmeyi desteklemek
• Uygun tat ve koku alma duyusu için gereklidir.

!!!

Vücudun özel bir çinko depolama sistemi olmadığı için, kararlı bir durumu korumak için günlük çinko alımı gereklidir.

Çinkonun sağlık üzerindeki bazı etkileri

1.İshal

Çinko diyet takviyelerinin, birçoğu çinko eksikliği olan veya yetersiz beslenen bu çocuklarda ishalin semptomlarını ve süresini azaltmaya yardımcı olduğunu göstermektedir

2.Soğuk algınlığı

Bazı araştırmalar, çinko pastillerinin veya şurubunun (hap şeklinde çinko diyet takviyeleri değil) soğuk algınlığının iyileşmesini hızlandırmaya yardımcı olduğunu ve soğuk algınlığına yakalandıktan sonraki 24 saat içinde alındığında semptomlarını azalttığını göstermektedir.

3.Yaşa bağlı makula dejenerasyonu (AMD)

AMD, yavaş yavaş görme kaybına neden olan bir göz hastalığıdır. Araştırmalar, çinkonun AMD ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olabileceğini düşündürmektedir. 

Önerilen Alımlar

• 19 yaş ve üstü yetişkinler için önerilen miktar, erkekler için günde 11 mg ve kadınlar için günde 10 mg'dır. Hamilelik ve emzirme için miktar güne 15 mg'dır.
• Tolere Edilebilir Üst Alım Seviyesi (UL), sağlık üzerinde zararlı etkilere neden olması muhtemel olmayan maksimum günlük alım seviyesidir. UL çinko için günde 25 mg’dır.

Çinko Kaynakları

Çok çeşitli gıdalar çinko içerir.

1. İstiridye
2. Kırmızı et ve kümes hayvanları
3. Fasulye
4. Fındık
5. Belirli deniz ürünleri türleri (yengeç ve ıstakoz gibi)
6. Tam tahıllar
7. Zenginleştirilmiş kahvaltılık tahıllar ve süt ürünleri.

!!!

Tam tahıllı ekmekler, tahıllar, baklagiller ve bazı gıdalarda bulunan fitatlar çinkoyu bağlar ve emilimini engeller. Bu nedenle, birçok tahıl ve bitki bazlı gıda iyi çinko kaynakları olmasına rağmen, tahıllardan ve bitkisel besinlerdeki çinkonun biyoyararlanımı hayvansal besinlerden daha düşüktür.

Diyet takviyeleri

• Çinko, neredeyse tüm multivitamin/mineral diyet takviyelerinde bulunur . Ayrıca tek başına veya kalsiyum, magnezyum veya diyet takviyelerinde diğer bileşenlerle birlikte mevcuttur.
• Çinko glukonat, çinko sülfat ve çinko asetat dahil olmak üzere çeşitli çinko formları içerir. Elementel çinko yüzdesi forma göre değişir. 

• Araştırmalar çinko formları arasında absorpsiyon, biyoyararlanım veya tolere edilebilirlik açısından farklılıklar olup olmadığını belirlememiştir.
• Standart tabletlere ve kapsüllere ek olarak, çinko içeren bazı soğuk pastiller diyet takviyesi olarak etiketlenir.
• Çinko içeren burun spreyleri ve jellerinin kullanımı, bazı durumlarda uzun süreli veya kalıcı olmak üzere koku alma duyusunun kaybıyla ilişkilendirilmiştir.
• Bazı protez yapıştırıcı kremlerde de bulunur. Bu ürünlerin önerilen seviyelerin çok ötesinde büyük miktarlarda kullanılması aşırı çinko alımına ve bakır eksikliğine yol açabilir. Bu, kollarda ve bacaklarda uyuşma ve güçsüzlük gibi nörolojik sorunlara neden olabilir.

Çinko Eksikliği

• Büyüme geriliği,
• Iştahsızlık
• Bozulmuş bağışıklık fonksiyonu ile karakterizedir. 

Daha ciddi vakalarda çinko eksikliği saç dökülmesine, ishale, gecikmiş cinsel olgunlaşmaya, iktidarsızlığa, erkeklerde hipogonadizme, göz ve cilt lezyonlarına neden olur

Kilo kaybı, yaraların geç iyileşmesi, tat anormallikleri ve zihinsel uyuşukluk da ortaya çıkabilir.Bu semptomların çoğu spesifik değildir ve sıklıkla diğer sağlık koşullarıyla ilişkilidir; bu nedenle çinko eksikliği olup olmadığını anlamak için tıbbi muayene gereklidir.

Çinko Yetersizliği Riski Altındaki Gruplar

Çinko eksikliği meydana geldiğinde, genellikle yetersiz çinko alımı veya emilimi, vücuttan çinko kaybının artması veya çinko gereksiniminin artmasından kaynaklanır. Çinko eksikliği veya yetersizliği riski taşıyan kişilerin günlük diyetlerine iyi çinko kaynakları eklemeleri gerekir. Bazı durumlarda ek çinko da uygun olabilir.

1.Gastrointestinal ve diğer hastalıkları olan kişiler

Gastrointestinal cerrahi ve sindirim bozuklukları (ülseratif kolit, Crohn hastalığı ve kısa barsak sendromu gibi) çinko emilimini azaltabilir ve esas olarak gastrointestinal sistemden ve daha az ölçüde böbrekten endojen çinko kayıplarını artırabilir. Çinko eksikliği ile ilişkili diğer hastalıklar arasında malabsorpsiyon sendromu, kronik karaciğer hastalığı, kronik böbrek hastalığı, orak hücre hastalığı, diyabet, malignite ve diğer kronik hastalıklar yer alır. Kronik ishal aşırı çinko kaybına yol açar.

2.Vejetaryenler

Vejetaryen diyetlerdeki çinkonun biyoyararlanımı, vejetaryen olmayan diyetlere göre daha düşüktür, çünkü vejetaryenler, biyoyararlanımı yüksek olan ve çinko emilimini artırabilen et yemezler. Ek olarak, vejetaryenler tipik olarak çinko bağlayan ve emilimini engelleyen fitatlar içeren yüksek düzeyde baklagiller ve tam tahıllar tüketirler.

Vejetaryenler bazen vejetaryen olmayanlara göre daha fazla çinkoya ihtiyaç duyarlar. Ek olarak, çinkonun fitatlar tarafından bağlanmasını azaltan ve biyoyararlanımını artıran belirli gıda hazırlama tekniklerini kullanmaktan fayda görebilirler. Çinko biyoyararlanımını artırma teknikleri, fasulyeleri, tahılları ve tohumları pişirmeden önce birkaç saat suda bekletmeyi ve filizler oluşana kadar suda beklettikten sonra tüketmeyi içerir. Vejetaryenler ayrıca mayasız ürünlerden (kraker gibi) daha fazla mayalı tahıl ürünü (ekmek gibi) tüketerek çinko alımlarını artırabilirler çünkü mayalama fitatı kısmen parçalar; böylece vücut mayalı tahıllardan mayasız tahıllara göre daha fazla çinko emer.

3.Gebe ve emziren kadınlar

Gebe, özellikle de gebeliklerine düşük çinko durumuyla başlayanlar, kısmen fetüsün çinko için yüksek gereksinimleri nedeniyle çinko yetersiz hale gelme riski altındadır. Laktasyon ayrıca annenin çinko depolarını da tüketebilir. Bu nedenlerle, çinko gereksinmesi hamile ve emzikli kadınlar için diğer kadınlara göre daha yüksektir.

4.Sadece anne sütü ile beslenen daha büyük bebekler

Anne sütü, yaşamın ilk 4-6 ayı için yeterli çinko (2 mg/gün) sağlar, ancak günde 3 mg'a ihtiyacı olan 7-12 aylık bebekler için önerilen çinko miktarlarını sağlamaz. 7-12 aylık bebekler anne sütüne ek olarak yaşa uygun besinler veya çinko içeren formüller tüketmelidir. Çinko takviyesi, hafif ila orta derecede büyüme geriliği gösteren ve çinko eksikliği olan bazı çocuklarda büyüme oranını iyileştirmiştir.

5.Alkolikler

Alkoliklerin yaklaşık %30-50'sinin çinko durumu düşüktür çünkü etanol tüketimi çinkonun bağırsak emilimini azaltır ve idrarla çinko atılımını artırır. Buna ek olarak, birçok alkolik tarafından tüketilen yiyeceklerin çeşitliliği ve miktarı sınırlıdır, bu da yetersiz çinko alımına yol açar.

Aşırı Çinkodan Kaynaklanan Sağlık Riskleri

Çinko toksisitesi hem akut hem de kronik formlarda ortaya çıkabilir. Yüksek çinko alımının akut yan etkileri mide bulantısı, kusma, iştahsızlık, karın krampları, ishal ve baş ağrılarını içerir.

İlaçlarla Etkileşimler

·Antibiyotikler

Hem kinolon antibiyotikler (Cipro® gibi) hem de tetrasiklin antibiyotikler (Achromycin® ve Sumycin® gibi) gastrointestinal kanalda çinko ile etkileşime girerek hem çinko hem de antibiyotiğin emilimini engeller. Antibiyotiği çinko takviyesi almadan en az 2 saat önce veya 4-6 saat sonra almak bu etkileşimi en aza indirir.

·Penisilamin

Çinko, romatoid artrit tedavisinde kullanılan bir ilaç olan penisilaminin emilimini ve etkisini azaltabilir. Bu etkileşimi en aza indirmek için, bireyler penisilamin almadan en az 2 saat önce veya sonra çinko takviyesi almalıdır.

·Diüretikler

Klortalidon (Hygroton®) ve hidroklorotiyazid (Esidrix® ve HydroDIURIL®) gibi tiyazid diüretikleri, idrar çinko atılımını %60'a kadar artırır. Tiyazid diüretiklerinin uzun süreli kullanımı çinko doku düzeylerini tüketebilir.